احمد پوراحمد - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران
ابراهیم عمو - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران
محمد امان الهی - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی منطقه ای دانشگاه شهید بهشتی

در سالهای اخیر بیشترین میزان انتشار کربن و سایر آلایندههای هوا، در شهرها اتفاق میافتند. الگوهای کیفیت هوا امروزه یکی از چالش ی ها مهم کلان شهرها ی دنیا می باشد . هم چنین بدون شک یکى از مهمترین مسائل زیست محیطى ایران نیز به خصوص در شهرهاى بزرگ مشکل آلودگى هوا است که آسیب ها و خسارات جانی و مالی فراوانی را برای شهر نشینان به ارمغان می آورد. لذا یکی از مهم ترین اهرم های موثر برای مقابله با آن و تکامل برنامه ریزی شهری و غنای برنامه ریزی توسعه پایدار شهری، توجه به برنامه ریزی کاربری اراضی شهری است.کاربری زمین و نمودهای کالبدی آن تحت عنوان شکلشهری، به عنوان برونداد اصلی مطالعات برنامهریزی شهری، با تاثیرگذاری بر نوع حرکت و میزان سفر بین فعالیتهای مکانیافته حاصل از آن الگوها، به طور مستقیم بر میزان آلودگی هوا و مصرف انرژی اثرگذارند . الگوهای کاربری زمین میتوانند با دور یا نزدیک کردن محل کار، محل زندگی و اوقات فراغت از یکدیگر توسط مقررات منطقهبندی تککارکردی یاچندکارکردی، میزان استفاده از وسایل نقلیه شخصی و همچنین آلودگی هوا را شدت بخشند .در این راستا، 5 شاخصه اصلی الگوهای کاربری زمین و شکل شهری که کیفیت هوا را تحت تاثیر قرار میدهند شامل :افزایش تراکم، ترکیب کاربریهای مختلف و سازگار، دسترسی به حملونقل عمومی، افزایش کیفیت طراحی شهری و مطلوبیت محیط قابل پیادهرویو توسعه خوشهای فعالیتهاست.همچنین، برخی از راهبردهای برنامهریزی کاربری زمین که 5 اصل مذکور را در برمیگیرد، شامل توسعه حملونقل-محور ، توسعه میانافزا، باز-توسعه زمینهای متروک و آلوده، توسعه مختلط، توسعه پیاده-محور، توسعهنو-سنتی، توسعه مراکز فعالیت متمرکز، تقویت مراکز شهری و تعادل نواحی به عنوان محل کار و زندگی است .در این مقاله سعی بر آنست تا با رویکردی توصیفی -تحلیلی و با استفاده از روش اسنادی، و با معرفی تجربه شهر پورتلند درآمریکا، به تبیین راهکارهای اجرایی اصول پیشگفته جهت کاهش آلودگی هوا در شهرها از طریق تغییر نظام کاربری زمین پرداخته شود.

کاربری زمین، برنامه ریزی، شهر، الاینده های هوا