سمن هاشمی - کارشناسی ارشد مهندسی عمران مهندسی رودخانه، پردیس فنی و مهندسی شهید عباسپور، دانشگاه شهید بهشتی
محمدرضا مجدزاده طباطبائی - استادیار پردیس فنی و مهندسی شهید عباسپور، دانشگاه شهید بهشتی
رضوان موسوی ندوشنی - عضو هیئت علمی دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد واحد تهران شمال

در دهه های اخیر، جمعیت قزل آلای خال قرمز رودخانه های حوزه لار،بدلیل تنظیمات رودخانه ای و تاثیر آن بر مورفولوژی رودخانه، کاهشیافته است. در حال حاضر با توجه به شرایط کم آبی در ایران، ارائهمدلهای ارزیابی زیستگاهی، امری ضروری بنظر می رسد. لذا در اینپژوهش، با ایجاد ارتباط بین فرآیندهای هیدرومورفولوژیک واکولوژیک، ارائه روشی تحلیلی و کاربردی جهت ارزیابی زیستگاه هایقزل آلای خال قرمز حوزه لار، مورد نظر قرار گرفت. پس از انجامبازدید صحرایی و اندازه گیری های لازم، تراز آستانه های جریان شاملآستانه دبی زیست محیطی، آستانه دبی مقطع پر، آستانه دبی رسوبیو آستانه دبی رسوبی ذرات زیر سطحی، در هر یک از سرشاخه هایگزل دره و سفیدآب محاسبه گردید. سپس با توجه به محدوده تنشبرشی بی بعد آستانه های جریان و محدوده زمانی فعالیت های زیستیقزل آلا، محدوده دبی زیستی، زمان تداوم دبی زیستی، راندمانزیستی مقاطع عرضی و تاثیر حجم آبدهی و ضریب گودافتادگیمقاطع بر عملکرد زیستگاهی سرشاخه های مورد مطالعه، محاسبهگردید . نتایج حاصل از این پژوهش، حاکی از افزایش زمان تداوم دبیزیستی، محدوده دبی زیستی و راندمان زیستی مقاطع رودخانه ای دراثر افزایش متوسط اندازه رسوبات بستر، ضریب گودافتادگی بستر وحجم آبدهی رودخانه می باشد. سرشاخه گزل دره با اندازه متوسطدانه بندی سطحی 68 میلیمتر، نسبت حجم آبدهی 1، ضریبگودافتادگی مقطع 1/97 و زمان تداوم دبی زیستی 365 روز در سال،نسبت به سرشاخه سفیدآب با اندازه متوسط دانه بندی سطحی 58میلیمتر، نسبت حجم آبدهی 0/15، ضریب گودافتادگی مقطع 1/45 وزمان تداوم دبی زیستی 106 روز در سال، عملکرد زیستی بهتری را ازخود نشان میدهد. بنابراین رژیم جریان، هندسه مقطع عرضی، شیبسطح آب و اندازه مواد بستر، می تواند بر نوع فعالیت های زیستیچرخه زندگی قزل آلای خال قرمز و بهبود عملکرد زیستی رودخانهمؤثر باشد و تنظیم نامناسب جریانات رودخانه ای می تواند منجر بهحذف تدریجی این آبزی از اکوسیستم های مذکور گردد.

ارزیابی زیستی رودخانه، تنش برشی بی بعد، زیستگاه، قزل آلای خال قرمز