محمدرضا دهشیری - عضو هیأت علمی دانشکده روابط بین الملل
کاظم منافی شرف آباد - دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه بوعلی سینا

خانواده بنیادیترین واحد اجتماعی و اصلیترین نهاد اجتماعی است که نیازهای مادی، روانی، عاطفی، اقتصادی، رفاهی ومعنوی انسانها را پاسخ داده و برطرف میکند.. خانواده در جوامع مختلف از نقش، پایگاه و منزلتهای گوناگون برخوردار بوده و بااینکه هستهای کوچک از اجتماع محسوب میشود، در حیات اجتماعی مردم تأثیری فوقالعاده دارد. خانواده همچون آیینهای عناصر اصلی جامعه را دربردارد و انعکاسی از اوضاع اجتماعی است. در عین حال، تأثیرپذیری شدیدی از جامعه دارد به طوری که میتوانگفت: جامعه سالم فقط در خانواده سالم ممکن است. این نهاد اجتماعی در طول تاریخ، نقش حیاتی برای رشد و پیشرفت و اجتماعیشدن نوع انسان ایفا کرده است. پژوهش حاضر درصدد ارائه الگوی تربیت شهروند مطلوب در نهاد خانواده متناسب با ابعاد سهگانه؛ شناختی، نگرشی و مهارتی میباشد که به شیوه توصیفی و از نوع تحلیلی انجام شده است. نتایج اصلی پژوهش بیانگر آن است کهخانواده نخستین محیط جامعهپذیری هر انسان به حساب میآید. همه نقشهای مربوط به فرهنگ سازی و انتقال مواریث و رشد و شکوفایی انسانها به این نهاد مربوط میشود. به سخن دیگر، همهی سنتها، عقاید و آداب، ویژگیهای فردی و اجتماعی از طریق خانواده به نسل های جدید منتقل میگردد. از این روست که تربیت شهروندی از جمله ابعاد تربیت شاخص در نهاد خانواده به حسابمیآید. رشد دانش و آگاهیها، تعهد به ارزش و نگرشها و همچنین اکتساب رفتار و مهارتهای ضروری فرد در خانواده به لحاظشهروندی او را برای ورود به جامعه، آمادهتر خواهد نمود. برای نیل به این هدف شایسته است خانوادهها با کمک به ایفای نقشهای متعددی چون؛ شهردار خانواده )باغچه بان خانواده(، پزشک خانواده )مسئول بهداشت خانواده(، جامعهشناس خانواده، برنامهریزخانواده، فنآور خانواده، معلم خانواده، کتابدار خانواده به اقتضای هر یک از مؤلفههای شناختی تربیت شهروندی؛ پلیس خانواده )مسئول انتظامات خانواده(، روحانی خانواده )مسئول امور مذهبی خانواده(، قاضی خانواده، مدیر خانواده و روانشناس خانواده به اقتضای هر یک از مؤلفههای ارزشی تربیت شهروندی و در نهایت نقشهایی چون؛ مشاور و روانشناس خانواده در ارتباط با هر یک از مؤلفه- های مهارتی تربیت شهروندی، به اقتضای رشد سنی و عقلی فرزندان، آنها برای عمل به حقوق و وظایف شهروندی خود در سطوح مختلف؛ جامعه محلی، ملی و حتی جامعه جهانی آماده نمایند

تربیت شهروندی، نهاد خانواده، ابعاد شناختی، نگرشی و مهارتی، الگو