سعید نوذری - دانشجوی کارشناسی ارشد اگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب- دانشگاه شیراز
محمدصادق تقی زاده - استادیار بخش اگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب - دانشگاه شیراز
علی بهپوری - استادیار بخش اگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب - دانشگاه شیراز
منوچهر دستفال - عضو هیأت علمی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس، داراب

با توجه به تغییرات اقلیمی کره زمین لازم است روشها و راهکارهای اگرواکولوژیکی جدیدی برای رسیدن به ارقام گندم با خصوصیات بهبود یافته اتخاذ گردد. چالش کنونی تولید واریتههایی با عملکرد بالا و با کیفیت تکنولوژیکی مناسب میباشد که مقاوم یا متحمل به دامنه وسیعی از تنشهای زنده و غیرزنده به خصوص در شرایط اکولوژیکی گرم و خشک باشند. در این آزمایش تعداد 15 رقم گندم شامل: افلاک(با منشأ اقلیمی گرم و خشک)، گنبد و مروارید(با منشأ اقلیمی گرم و مرطوب)، شیرودی، چمران، کریم و مهرگان(با منشأ اقلیمی گرم و معتدل)، سیروان و پیشتاز(با منشأ اقلیمی معتدل) و پیشگام، الوند،گاسکوژن، سایسون، میهن و زارع(با منشأ اقلیمی سرد) انتخاب و در شرایط اکولوژیک گرم و خشک جنوب ایران(داراب) مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس دادههای آزمایش با استفاده از نرمافزارهای آماری(42.1 (C-MSTAT و (16 (Minitab و تجزیه کلاستر با استفاده از (v20 (SPSS انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ارقام مورد مطالعه در مواجهه با شرایط گرم و خشک برای تمامی مؤلفههای میانگین عملکرد دانه و اجزاء عملکرد در بوته تفاوت معنیداری (01/0 ≤P (با هم دارند که نشاندهنده وجود تنوع بین ارقام است. تجزیه خوشهای به روش وارد برای دادههای مزرعهای، ارقام با منشأ اقلیمی متفاوت را در 3 گروه قرار داد. از بین گروه صفاتی که تجزیه کلاستر براساس آنها انجام شد، صفات عملکرد و اجزاء آن بیشترین توجیه را در بالا بودن عملکرد سه رقم میهن، سیروان و چمران در بین ارقام با منشأ اقلیمی مختلف در یک شرایط گرم و خشک داشت. ولی این صفات در توجیه درصد سهم ارقام با توجه به منشأ اقلیمی تنها توانست 3/55 درصد موفق عمل نماید که پایینترین درصد در بین کلاستربندی بر مبنای ترکیبی از صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی بود. همچنین تجزیه خوشهای برمبنای چهار صفت تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، تعداد سنبله در بوته، طول سنبله و طول ریشک در نهایت توانست 3/83 درصد ارقام را با توجه به منشأ اقلیمی آنها گروهبندی نماید و نهایتاً نتیجهگیری گردید که این چهار صفت از بین کلیه صفات مورفولوژیکی مورد مطالعه از اهمیت خاصی در نشان دادن ویژگیهای تطابقی با شرایط آب و هوایی برخوردار باشد.

ارقام گندم، منشأ اقلیمی، گرم و خشک، تغییر اقلیم، تجزیه کلاستر