علی مریدی - استادیار دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست
محمدرضا مجدزاده طباطبایی - استادیار دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست
سمانه اسماعیل زاده - دانشجوی دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست

امروزه بحران منابع آب زیرزمینی از یک طرف ناشی از خشکسالی های پی در پی و از طرف دیگر بدلیل برداشت بی رویه توسط بهره برداران می باشد. هرچند در چارچوب قوانین مرتبط با منابع آب زیرزمینی این منابع جزو انفال بوده و قانون گذار تا جایی اجازه ی بهره برداری از این منابع را می دهد که زیانی برای کل جامعه نداشته و با برداشت یک بهره بردار از آب زیرزمینی، دیگران زیان نکنند اما به دلیل نبود درک صحیح از ماهیت مشترک بودن منابع آب زیرزمینی و کنترل برداشت توسط دولت به تنهایی (بدون مشارکت بهره برداران) زمینه ی بهره برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی فراهم شده است. در این شرایط بهره برداران به دلیل عدم اطمینان بر الگوی بهره برداری فعلی سعی در حداکثر کردن میزان برداشت آب بدون توجه به وضعیت و ظرفیت بهره برداری از منابع آب زیرزمینی دارند. این موضوع باعث شده که اکثر نواحی کشور با چالش های اساسی ناشی از عرضه ناکافی آب روبرو باشند. در این شرایط، به نظر می رسد به منظور برقراری تعادل و توازن منطقی میان عرضه و تقاضای آب و ایجاد تعادل در میزان تغذیه و تخلیه در آبخوان ها بایستی توجه خاصی به راهکارها و رویکردهای جدید مدیریتی و ارائه راه حل هایی در جهت مدیریت پایدار منابع آب معطوف داشت. بدیهی است که تضمین پایداری منابع چاره ای بجز مشارکت دادن بهره برداران در مدیریت ندارد اما، این کار با برنامه ای مدون به انجام می رسد و البته زمان بر است. در این مقاله با تهیه ی مدل شبیه سازی پس از کسب شناخت از وضعیت موجود، با تعریف مدل های بهینه سازی و تدوین سناریو های متعدد بر مبنای رویکرد های مدیریتی تئوری منابع مشترک (همکارانه و غیر همکارانه) وضعیت پایداری منابع آب زیرزمینی در قسمت جنوبی دشت تهران مورد بررسی قرار داده شده است. در اینجا به منظور یافتن جواب بهینه حاصل از مدل پیشنهادی از نرم افزار LINGO استفاده شده است. نتایج این مطالعه حاکی از ارجحیت رویکرد همکارانه نسبت به رویکرد غیر همکارانه در مدیریت منابع آب در بازه زمانی بلند مدت می باشد.

آب زیرزمینی ، مدل های حل اختلاف، تئوری منابع مشترک،تعادل بخشی آبخوان، GMS