عارف شاهی آقبلاغی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران
فرشید صادقی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران
حسن خدابنده لو - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه حکیم سبزواری

ایران جزو ده کشور دارای مخاطرات طبیعی و ششمین کشور زلزله خیز دنیا است. مخاطرات طبیعی به دلایل متعدد ازجمله نوع مکان گزینی، توسعه فیزیکی نامناسب و رعایت نکردن استانداردهای لازم، مسببتلفات انسانیو خسارات مالی عظیم در کشور ماست. شهر مشهد با جمعیتی بالغ بر دو میلیون و هفتصد و پنجاه هزار نفر و دومین شهر ایران از نظر جمعیت، نیز نه تنها از این قاعده مستثنا نیست، بلکه با توجه به تراکم سازه ای، جمعیت متراکم، رعایت نکردن استانداردها، توسعه فیزیکی نامناسب و... با خطر جدی تری روبروست. با توجه به این مهم می توان با شناخت، پهنه بندی و سیاست گذاری درست در زمینه کاهش اثرات منفی ناشی از مخاطرات را فراهم آورد.هدف تحقیق حاضر پهنه بندی شهر مشهد از منظر مخاطرات طبیعی است. پهنه بندی های مرسوم محدوده شهرها را با استفاده از شاخص هایی و با توجه به یک مخاطره خاص پهنه بندی می کنند؛ در تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از نرم افزارGisArc با تحلیل منابع مخاطرات طبیعی از قبیل گسل، مسیل، زاویه سیب بحرانی، خطر فرونشست و ...، سطح شهر مشهد پهنه بندی شده است. بر اساس خروجی مدل تحلیل، محدوده شهر مشهد از نظر مخاطرات طبیعی به 5 دسته خطر خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم تقسیم شده است. پهنه خطر خیلی زیاد و زیاد به ترتیب 2.60 و 24.89 درصد از شهر مشهد را پوشش داده اند و عمدتاً در قسمت های غربی شهر مشهد قرار دارند. پهنه های با خطر متوسط، کم و خیلی کم نیز به ترتیب 43.01، 13.66 و 15.84 درصد از سطح شهر مشهد را پوشش داده اند. میزان بالای شیب بحرانی و همچنین بالا بودن میزان خطر زلزله در بخش های غربی شهر مشهد باعث افزایش میزان خطر در این قسمت شهر شده است. تعداد کم مراکز درمانی و بیمارستان در این بخش از دیگر عواملی است که در صورت وقوع حادثه، موجب تشدید وخامت شرایط می شود و همین امر از علل بالا بودن آسیب پذیری در پهنه های غربی است. کنترل توسعه شهر در قسمت غربی شهر مشهد، ایجاد و تجهیز سوله های بحران و نظارت کامل بر رعایت اصول ساخت وساز در این محدوده از جمله اقداماتی است که می تواند، تبعات وقوع حوادث را کاهش دهد.

آسیب پذیری، پهنه بندی، مخاطرات طبیعی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، مشهد