رضا مستوری - دکترای محیط زیست و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک
سید حامد اسمعیل زاده - دانشجوی دکترای مدیریت منابع آب دانشگاه آزاد اسلامی اراک
نصراله مرادی کیورز - دانشجوی دکترای مدیریت منابع آب دانشگاه آزاد اسلامی اراک

در سال های اخیر احداث سد و دریاچه های مصنوعی در پشت این سازه ها رواج پیدا کرده است که باعث تغییر در محیط زیست و اکوسیستم می گردد. تأثیر دیگر این سازه ها بر محیط پیرامون خود پس از احداث و یا در مواقع بحرانی همانند شکست سد می باشد. در برخی موارد این سازه ها می توانند اثرات مثبت و درخشانی داشته باشند که لازمه ی این امر طراحی صحیح و انجام مطالعات زیست محیطی در خصوص آن سازه می باشد و چنانچه این بررسی ها قبل از اجرای یک پروژه عظیم مانند صنعت سدسازی انجام نگیرند می تواند خسارات جبران ناپذیری بر محیط پیرامون خود داشته باشند ( سراجیان و ابراهیمی کماجانی، 1385 ). از طرفی در سال های اخیر توسط فعالان محیط زیست دستاوردهای صنعت سد سازی در کشور ایران مورد چالش جدی قرار گرفته است. از طرف دیگر، کشور ایران با بحران محدودیت منابع آب و انرژی روبروست و مدیریت منابع آب که سدها از ابزارهای مهم آن محسوب می گردند در این راستا نقش کلیدی بازی می کنند. سؤال اصلی این است که با توجه به نیاز روزافزون به سدها چگونه می توان اثرات جانبی منفی آنها را رفع و یا به حداقل رسانید. برنامه ریزی ساخت و بهره برداری بر مبنای توسعه پایدار و عادلانه جواب روشن به این پارادوکس است. توسعه پایدار در بخش های اقتصادی، اجتماعی و سازگاری با محیط زیست تعریف می کنند. در صورتیکه این نگرش در برنامه ریزی ساخت و بهره برداری سدها در کشور ایران اعمال شود، در این صورت سدها به عنوان یکی از ابزارها در کنار گزینه های دیگر بررسی خواهند شد و در مراحل طراحی و اجرا آنها تبعات کوتاه مدت و بلند مدت اجتماعی و زیست محیطی به موازات منافع اقتصادی به صورت کمی شده و با وزن لازم منظور می شود. باید توجه داشت که سدها باید ازنظر اقتصادی کارآمد، از نظر اجتماعی عادلانه و از نظر زیست محیطی پایدار باشند ولی توقف سد سازی نتیجه ای جز توقف توسعه نداشته و پیامد آن افزایش فقر در جوامع و تبعات اجتماعی و زیست محیطی متأثر از آن خواهد بود ( شانه ساز زاده، 1390).

توسعه پایدار، زیست محیطی، مدیریت منابع آب، صنعت سد سازی