ربابه تاجدار اورنج - دانشجوی کارشناسی ارشد اقلیم شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی
برومند صلاحی - دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

پژوهش پیش رو با هدف مطالعه رودبادهای مستقر در شمال غرب ایران و الگویابی آنها در فصل مستان انجام گرفته است. به این منظور نقشه های وکتورویند تراز 500 هکتوپاسکال در یک دوره ده ساله از 2001 تا 2010 میلادی برای فصل زمستان مورد مطالعه قرار گرفته و تعداد 52 روز که در آنها سرعت رودباد در بالای منطقه جریان داشته، انتخاب شد. برای انتخاب روز نماینده از این تعداد، ماتریسی از داده ها با آرایش P تهیه کرده و با تکنیک خوشه بندی سلسله مراتبی وارد و تعیین فاصله به روش اقلیدسی در محیط نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شد. از هر کدام از چهار خوشه نهایی، یک روز به عنوان روز نماینده انتخاب شده و در نهایت نقشه های مربوط به 4 روز نماینده، جت استریم، فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، امگا و دما در محیط Merra نرم افزار Grads ترسیم و مورد تفسیر سینوپتیکی قرار گرفت. نتایج این تحلیل نشان داد در تراز 500 هکتوپاسگال، در هر 4 روز نماینده، پهنه مطالعاتی در ربع چهارم (نیمه چپ بخش خروجی) هسته رودبار قرار گرفته که با افزایش تاوایی مثبت، واگرایی سطوح فوقانی و همگرایی سطوح پایین جو همراه است. این امر حرکت قائم صعودی و کاهش دما را در این پهنه به دنبال داشته است. در سطوح فوقانی جو، شمال غرب کشور در قسمت شرق ناوه قرار گرفته که با گسترش شرایط واگرایی، بیشترین گرادیان فشار و بیشترین سرعت باد را منجر می شود. شرایط همدیدی حاکم در تراز دریا هم نشان می دهد مرکز کم فشار در بالای پهنه مورد بررسی و پیرامون آن مستقر شده و با پرفشارهایی بر روی جنوب کشور شیو فشاری عمودی ایجاد کرده است که باعث شدت یافتن باد در حدفاصل مراکز چرخند و واچرخند شده است. حرکات قائم هوا برای پهنه مورد مطالعه در تراز 500 هکتوپاسگال منفی بوده و ضمن تقویت همرفت و صعود هوا، بر شدت ناپایداری ها افزوده است.

الگویابی، رودباد، فصل زمسنان، شمال غرب کشور