محمدجعفر زمردیان - دانشگاه فردوسی مشهد / دانشیار ژئومورفولوژی
سیدرضا حسین زاده - دانشگاه فردوسی مشهد / دانشیار ژئومورفولوژی
ربابه غیورمند - دانشگاه فردوسی مشهد / دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی
مهدیه غیور بلورفروشان - دانشگاه فردوسی مشهد / دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی

آبراهه ها مهم ترین چشم اندازهای ژئومورفولوژیک زمین محسوب می شوند که تغییرات مهم و عمده ای را به صورت تدریجی یا تشدیدی در موفولوژی سطح زمین به وجود می آورند. از مهم ترین ویژگی های رودخانه ها الگوی کانال ها و مورفولوژی شبکه آنهاست که به علل متنوعی چون شیب، پوشش گیاهی، تغییرات انسانی، تغییرات تکتونیک و تفاوت های رسوب شناختی ایجاد می شود و عواملی مثل شکل رودخانه، تغییر و کاهش اندازه مواد بستررودخانه، تغییرات شیب و دبی سبب تغییر اشکال ژئومورفولوژیک میان کانالی می شود[1]. رودخانه کشف رود، آبراهه اصلی و زهکش دشت مشهد از ارتفاعات کپه داغ و بینالود سرچشمه گرفته با روند شمال غرب به جنوب شرق در پل خاتون به هریرود پیوسته و به بیابان قره قوم ترکمنستان می ریزد[2]؛ بستر رودخانه به جهت خشکسالی های متوالی و احداث سدهای متعدد بر سرشاخه هایش فاقد آب است اما از نقطه ورود به محدوده شهرمشهد، در محل تصفیه خانه پرکندآباد تا اتصال به هریرود، به جهت انتقال بار مازاد تصفیه خانه های اطراف رودخانه و تخلیه فاضلاب جاری معابر، دارای آب می باشد که این عامل در تحولات ژئومورفولوژی و آلودگی رودخانه کشف رود نقش مهمی به عهده دارد. این مطالعه با هدف شناخت عوامل متعدد طبیعی و آنتروپوژنی مؤثر بر شکلدهی الگوی ژئومورفولوژی بستر و با استفاده از روش های تاریخی، توصیفی و تجربی سعی شده تا منشأ عوامل تأثیرگذار شناسایی شود. با مشاهدات میدانی و تصاویر ماهوارهای اصلی ترین عامل ایجاد الگوی موفولوژی بستر در ابتدا عوامل طبیعی به ویژه زمینشناسی چون گسل های متعدد محدوده و نزدیک ترین آن ها که هم راستا با جریان رودخانه است؛ گسل کشف رود یا توس بوده که با فعالیت خود باعث فروافتادن ساحل شمالی در برابر بالاآمدن ساحل جنوبی و ایجاد شیب تکتونیکی در انحراف و هدایت جریان رودخانه و ارائه الگوی مئاندری آن شده است؛ سپس عامل آنتروپوژنی با ساخت تأسیسات مختلف در مسیر جریان، هدایت رواناب و فاضلاب به رودخانه، تجاوز و دست کاری بستر در تغییرات چشم انداز بستر رودخانه دخالت داشته است.

چشم انداز ژئومورفولوژیک، الگوی کانال، کشف رود، آنتروپوژنی، ژئومورفولوژی بستر