سیده منصوره معمارزاده - گروه شیمی و بیوشیمی ، واحد فلاورجان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان،ایران
عبدالله قاسمی پیربلوطی - مرکز تحقیقات گیاهان دارویی و معطر، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران
محمد ادیب نژاد - گروه شیمی و بیوشیمی ، واحد فلاورجان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

مقدمه و هدف : جنس مرزه از تیره نعناعیان دارای 12 گونه در ایران است . گونه مرزه بختیاری دارای پراکندگی وسیعی بوده و از استان های غربی ، مرکزی تا جنوب غربی ایران گسترده شده است . ترکیبات فنلی اصلی اسانس مرزه بختیاری عبارت از کارواکرول ،گاما- ترپینن ، تیمول هستند که خاصیت آنتی اکسیدانی بالایی دارند . از آنجایی که روش استخراج تاثیر مستقیمی بر بازده و خصوصیات فیزیکی اسانس ها دارد لذا تصمیم گرفتیم اسانس های حاصل از روش های نوین استخراج (روش نفوذ آب به کمک مایکروویو - روش نفوذ آب به کمک مایکروویوو بخار) را با اسانس های حاصل از روش های سنتی استخراج ( تقطیر ساده ، تقطیر با بخار، تقطیر با آب و بخار ) را از نظر خصوصیات فیزیکی (ضریب شکست ، کدورت ، رنگ و حالت ، اسیدیته ) و بازده با یکدیگر مقایسه کنیم .مواد و روش ها :جهت تعیین بازده استخراج اسانس 100 گرم گیاه مرزه بختیاری که در شرایط مناسب خشک شده بود به کار برده شد و عمل اسانس گیری تا زمانی که بر وزن یا حجم اسانس افزوده نشد ادامه یافت و بازده بر حسب میلی لیتر بر صد گرم گیاه خشک گزارش شد . ضریب شکست با استفاده از دستگاه رفراکتومتر در 20درجه سلسیوس تعیین شد . کدورت با استفاده از دستگاه کدورت سنج و رسم منحنی کالیبراسیون انجام شد . اسیدیته به روش تیتراسیون با سود 0.01 نرمال تا pH=8.3 و رنگ و حالت اسانس ها با مشاهده چشمی تعیین شد .نتایج : نتایج آزمون های آماری اختلاف معنی داری را در میانگین عملکرد اسانس در روش های مختلف استخراج نشان داد .( p≤0.05)بیشترین بازده اسانس متعلق به روش تقطیر ساده و روش نفوذ آب به کمک مایکروویو و بخار برابر 1.4 میلی لیتر بر 100 گرم گیاه خشک بود ، آزمون آنالیز واریانس نشان داد که اسانس های حاصل از روش های مختلف استخراج از نظر ضریب شکست و اسیدیته اختلاف معنی دار دارند .( p≤0.05 )ولی از نظر کدورت اختلاف معنی دار ندارند .( p≤0.05)و نیز مشاهده چشمی نشان داد که اسانس حاصل از روش های نوین استخراج مایع زرد روشن می باشد .نتیجه گیری : تغییر روش اسانس گیری بر بازده و خصوصیات فیزیکی ( ضریب شکست ، اسیدیته ، رنگ) اسانس های حاصل موثر است و لذا انتخاب روش استخراج اهمیت فراوانی دارد .

مرزه ، استخراج ، اسانس ، خصوصیات فیزیکی ، بازده