غلامحسین معماریان
سید مجید هاشمی طغرالجردی

در میان اقوام وملل جهان ، «خانه» جایگاهی ویژه دارد . «راپاپورت» ، اندیشمند حوزه معماری و شهرسازی، در این باره می گوید که " «خانه» بیش از آنکه ساختاری کالبدی باشد نهادی است با عملکرد چند بعدی و از آنجا که ساخت «خانه» خود امری فرهنگی است، شکل و سازمان آن نیز طبعاً متأثر از فرهنگی است که خانه محصول آن است . از گذشته های بسیار دور ، «خانه» برای انسان چیزی بیش از سرپناه بوده و جنبه های معنوی و مذهبی در همه مراحل ساخت «خانه» تا استقرار در آن و استفاده از آن کاملاً مشهود است." در «خانه های سنتی» ایران اسلامی نیز وحدت کالبد و محتوائی سکونتگاه، نشان ازغنای فرهنگی است که صورت و معنا را نظم بخشیده، لذا در این تحقیق در جستجوی برخی از نظام شکل دهنده به ماهیت خانه و چگونگی ظهور کالبدی آنها ، به سرچشمه حکمت جاویدان اسلام یعنی کلام وحی و قرآن کریم رجوع مینمائیم. از آنجائیکه هر فضا با مفاهیم مرتبط با آن تجلی معمارانه می یابد، در دیدگاه اسلامی نیز «خانه» با مفهوم «خانواده» تعریف شده و «خانواده» مسلمان، حرم ومنسوبین مقدس او محسوب می گردند، لذا خانه ای که در آن «حریم» وجود نداشته باشد و یا «حریم بصری» آن نقض شود دیگر خانه نبوده و فقط سکونتگاه میباشد. در این پژوهش نشان می دهیم نظام «سلام» و سلسله مراتب «اذن ورود» به خانه مفاهیم اصلی شکل دهنده به فضای ورودی تا حیاط می باشند ابتدا با روی آورد (approach) و گردآوری اطلاعات درون دینی مفاهیم فوق شرح داده شده و سپس تعدادی از سکونتگاههای محدوده زاگرس جهت آشکار شدن تاثیر فرهنگ اسلامی و آداب و رسوم جامعه در شکل گیری حرائم و محدوده ها با روش مطالعات تحلیلی – منطقی ،(logical studies) مورد بررسی قرار می گیرند.

خانه، حریم بصری، نظام سلام، اذن، مفاهیم متعالی