حبیب شهبازی شیران - استادیار گروه آموزشی باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی
فرزاد فیضی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی

به دلیل خشکی آب و هوای بخش عمده ای از کشور ایران و عدم ریزش برف و باران کافی در اکثر ماه های سال در اکثر نقاط و در نتیجه دائمی نبودن آب رودخانه ها، تمهیدات گوناگونی جهت تهیه آب شیرین در فصل های خشک سال اندیشدیده شده است؛ از جمله می توان احداث بند، قنات و آب انبار را نام برد. آب انبار همان گونه که از نام آن پیداست، برای ذخیره آب در فصول پر آب و استفاده از آن در بقیه ماه های سال بوده است. این مخازن با توجه به شرایط اقلیمی و شاخصه های اجتماعی، فرهنگی و مذهبی هر منطقه از طراحی و معماری خاصی برخوردار بوده است . نقش آب انبار در شهرهای حاشیه کویر و مناطق کم آب ایران چنان قابل توجه بوده است که در بسیاری محله ها، بزرگترین و چشمگیرترین واحد معماری بشمار می رفته است تا جایی که در بعضی شهرهای کویری معماری هیچ یکی از مساجد با شکوه معماری آب انبارها نمی تواند برابری کند. این تحقیق با روش تحلیلی، توصیفی و مقایسه ای و با توجه به اسناد کتابخانه ای به بررسی جایگاه آب انبارها در معماری اسلامی ایران و معرفی نمونه های شاخص آن می پردازد.

آب انبار، بند، شرایط اقلیمی، قنات