آیت الله سعیدی زاده - استادیار و کارشناس، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه شاهد
احمد خیری - استادان و دانشیار، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
جواد زاد - استادان و دانشیار، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
حسن رضا اعتباریان - استاد گروه گیاهپزشکی، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران

امروزه پژمردگی ورتیسیلیومی با عامل Verticillium dahliae از مشکلات متداول در باغ های زیتون شمال ایران میباشد. نماتد ریشه گرهی Meloidogyne javanica از نظر پراکنش یکی از گسترده ترین نماتدهای باغات زیتون در ایران به شمار میآید. هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیر دو نوع بستر رویش بر تعامل دو بیمارگر مورد نظر میباشد. در این آزمایش میکرواسکلروت های Verticillium dahliae و لاروهای سن دوم Meliodogyne javanica به عنوان مایه تلقیح انتخاب شدند. نهال های یکساله زیتون رقم زرد در انواع بسترها از خاک لومی شنی شن 72/8% سیلت 13/8% رس 13/4% ماده آلی 2/2%وECE=2/76وpH7/76 و شن درشت به قطر ذرات 7-5 میلی متر استریل کشت شدند. آزمایش بر اساس طرح کاملا تصادفی در شش تیمار و هشت تکرار طراحی گردید: شاهد (بدون مایه تلقیح)، نماتد به تنهایی، قارچ به تنهایی، قارچ و نماتد همزمان، قارچ دو هفته قبل از نماتد و نماتد دو هفته قبل قارچ. میزان مایه تلقیح نماتد و قارچ به ترتیب 1500 عدد لارو سن دوم و 7200 عدد میکرواسکلروت برای هرگلدان تعیین گردید و زمان آزمایش 9 ماه در نظر گرفته شد. نتایج آزمایش نشان داد که میزان کلنی زایی قارچ در ریشه در گلدانهای حاوی خاک لومی شنی نسبت به گلدانهای دارای شن درشت بیشتر بود، در مقابل تعداد گره های ریشه و مادههای بالغ در گلدانهای حاوی شن درشت در مقایسه با گلدانهای حاوی خاک بیشتر بود. تعداد برگ های سبزرد، بافت مرده و پژمرده در گلدانهای حاوی خاک لومی شنی بیشتر بود. بر اساس آزمون F فرض یکسان بودن واریانس جوامع (خاک و شن) در سطح احتمال 5% پذیرفته شد. حضور نماتد قبل از قارچ سبب کاهش کلنی زایی قارچ در ریشه و ساقه شد، در حالی که حضور قارچ قبل از نماتد موجب کاهش گره های ناشی از فعالیت نماتد گردید p ≤0/05 شدیدترین نشانه های بیماری در بخش هوایی نهالها در تیماری که قارچ و نماتد را همزمان دریافت کرده بود در بستر خاک به میزان97 درصد مشاهده گردید p ≤0/05

زیتون و بستر رویشVerticillium dahliae ،Meloidogyne javanica