امین ریسمانی - کارشناس ارشد معماری، مدرس گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
طاهره نصر - دکترای تخصصی شهرسازی، استادیار گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

پژوهش حاضر به واکاوی تطبیقی چهارطاقی ها در معماری ایرانی(ایران باستان و بعد از اسلام) می پردازید تا شیوه پاسخ به طراحیمکان، جهت بازیابی معماری ایرانی در قرون اولیه اسلامی تبیینگردد. مسیله پژوهش عبارت اند از: کاربری اصلی چهارطاقی ها چهبوده است و در بازیابی معماری ایرانی بعد از اسلام به چه دلیل از آنها استفاده شده است علت تبدیل چهار طاقی ها به اماکن مقدس وفضای نیایشی (مسجد، مقبره) و نشانه شهری (میل راهنما، گنبد)چیست به نظر می رسد عملکرد چهار طاقی ها، عناصر مجاور آنها وتعیین زمان های مقدس توسط چهار طاقی ها باعث انگاره ذهنیفضای نیایشی از آن ها شده است. همچنین به نظر می رسد جهتگیری، عملکرد نیایشی آیینی و کالبد برون گرا و نشانه وار چهار -طاقی ها موجب شده است که بعد از اسلام به عنوان مسجد و مقبره(فضاهای عبادی و نیایشی) به کار گرفته شوند. تحقیق از نوع بنیادی(نظری) با روش توصیفی می باشد. داده های حاصل از پژوهش باروش توصیفی (جدول سازی) و مقایسه ای تحلیل گشته اند. بر اساسبررسی های صورت گرفته، نگارندگان براین باورند که در مجموع پنجالگوی (شکلی، عملکردی، سازه ای، ریشه ای و مفهومی)، چهار دیدگاهمفهومی (نیایشی، نشانه ای، رصدخانه ای و مفهومی) و سه الگویعملکردی (نیایشی، نشانه ای و رصدخانه ای) برای چهار طاقی ها تبیینپذیر است.

معماری ایرانی اسلامی، چهارطاقی ها، رصدخانه خورشیدی، مسجد، مقبره