پریسا هاشم پور - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
مسعود کوچکی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

هنگامی که به زیباترین شهرهای روزگار گذشته نگاه میکنیم همواره احساس می نماییم که این شهرها زنده اند. ایناحساس امر مبهمی نیست بلکه تصویر دقیقی از یک کیفیت ساختاری ویژه است که این شهرها از آن برخوردار بوده ا ند،این در حالی است که بسیاری از شهرهای معاصر ما، فاقد چنین کیفیتی هستند. جین جیکوب در کتاب مرگ و زندگیشهرهای بزرگ امریکایی مطرح میکند که یک کیفیت بسیار ضروری که در همه شهرهای زنده مشترک می باشد، پیچیدگیسازمان یافته است. پیچیدگی و انسجام شهری همواره از اساسی ترین کیفیت های ساختاری و از اصول و مفاهیم محوریدر شهر بوده که این مقاله به بررسی این کیفیت ساختاری با توجه به بافت شهرهای گذشته خواهد پرداخت. ساختارهاییکه در هر ترازی از بزرگ نمایی و نیز در سطوح متفاوتی از لحاظ مقیاس با پیوندی قوی و محکم و بر اساس یک طرحمناسب به هم متصل شده اند. در حالی که بافت های شهرهای معاصرما به دلیل این که فاقد این کیفیت پایدار ساختاریاند قادر به ایجاد انسجام شهری نیستند. در این مقاله با نگاهی به اندیشه پیچیده و جهان بینی حاکم بر آن به بیان تعاریفمشخصی از انسجام و پیچیدگی شهری و قوانین علمی حاکم بر آن میپردازد و هدف آن بررسی اصول ساختاری طراحیشهری در محله ارباب جمشید تهران به عنوان نماینده محلات دوره پهلوی و مقایسه آن با دوره های پیشین است. اینپژوهش به صورت کیفی و با استفاده از روش تحلیل محتوای متون مرتبط با طراحی شهری و هم چنین نظریه های جدیدعلوم و دیدگاه های فلسفی مرتبط با آن انجام یافته است. در ادامه پژوهش بر پایه معیارهای پیچیدگی به تحلیل داده هایمیدانی در نمونه موردی محله ارباب جمشید تهران پرداخته و سعی در نشان دادن میزان پیچیدگی در ساختار این محلهدر قیاس با پیچیدگی کالبدی شهر های اسلامی دوره های پیشین دارد.

پیچیدگی، انسجام، شهر سازی پهلوی، محله ارباب جمشید