احمد پورمختار - عضو هیات علمی و مدیر گروه معماری موسسه آموزش عالی بیهق ، سبزوار

شهر، ظرفی ست برای زندگی شهروندان. شهروند و شهروندگرایی مفاهیمی هستند که از پدیده شهرنشینی زاده شده اند و همواره به عنوان یکی از مظاهر تمدن و مدنیت در زندگی بشر مطرح بوده اند. در دوران معاصر به فراخور تحولات اجتماعی- سیاسی و نیز با ظهور جامعه شناسی نوین، مفهوم شهروندگرایی یا شهروند مداری تبلور تازه ای یافته و نیز تاویل ها و تفسیرهای جدیدتر و دقیق تری درباره آنها شده است. با توجه به اهمیتی که شهروند گرایی و مشارکت شهروندان در طراحی و توسعه شهر و فضاهای شهری در چهارچوب مباحث توسعه پایدار اجتماعی و توسعه پایدار شهری دارد، این مقوله امروزه مورد توجه جامعه معماران، طراحان شهری و پژوهشگران این حوزه قرار گرفته است. متاسفانه به شهروندگرایی در طراحی و توسعه اغلب شهرها و فضاهای شهری امروزی ایران توجه چندانی نشده است. فضاهای شهری در اغلب شهرهای سنتی ایران تا حدود زیادی بر مبنای مقیاس انسانی و نیازهای مادی و معنوی بومی مردم شکل گرفته اند و در ارتباط و ا نطباق مناسبی با بسترهای تاریخی، فرهنگی و طبیعی می باشند. می توان گفت که بسیاری از اصول و ویژگی های شهروند گرایی در فضاهای شهری که امروزه مطرح است، به گونه ای بومی و متناسب با مقتضیات اجتماعی و فرهنگی زمان در شهرها و فضاهای شهری سنتی ایران، از جمله محور تاریخی چهارباغ اصفهان قابل کشف و بازشناسی است. در این پژوهش، که هدف آن، شناخت مفهوم شهروند گرایی در شهر و بازشناسی مصادیق آن در فضاهای شهری سنتی ایران- به طور موردی بررسی و کشف شهروند گرایی در فضای شهری تاریخی خیابان چهارباغ اصفهان- است. پس از مروری بر مفهوم شهروند و شهروند گرایی، به تبیین مقوله شهر شهوند گرا و فضاهای شهری شهروند گرا پرداخته می شود. سپس با اشاره ای به چگونگی شکل گیری فضای شهری خیابان چهارباغ، ویژگی ها و مصادیق شهروند مدار این فضای شهری تاریخی مورد بررسی و بازشناسی قرار می گیرد. در نهایت این مقاله با معرفی برخی ویژگی های شهروند گرایی فضای شهری خیابان چهارباغ نتیجه گیری و جمع بندی می شود.

فضای شهری، شهروند، شهروندگرایی، توسعه پایدار، خیابان چهارباغ اصفهان