کاظم قلی زاده - کارشناس ارشد شرکت مهندسین مشاور زرکوه اکتشاف
حمید رحمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد پترولوژی دانشگاه شهید بهشتی
رشید عبدالرضایی - دانشجوی کارشناسی ارشد پترولوژی دانشگاه شهید بهشتی
سعید کلاهدانی - دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد

در طی فرآیندهای هیدروترمال برخی از عناصر سنگین از جمله؛ As,Sb,Pb,Hg,Cd,Cr,Cu,U در محیط های طبیعی پراکنده می شوند. این عناصر با مسموم کردن خاک و آب شرایط افزایش خطر برخی سرطان ها و ناهنجاری های ژنتیکی را باعث می شوند. منشا معمول این عناصر در خاک، مناطق دگرسان شده و همچنین فعالیت های معدنی بر روی مناطق کانی سازی می باشد. خاک از مهمترین پارامترهای تعیین سلامت اکوسیستم های طبیعی می باشد که در صورت آلودگی بر روی سفره های آب زیرزمینی و گیاهان و جانوران محیط تاثیرات مخربی را موجب می گردد. با مد نظر قرار دادن این مشکلات تعداد 170 نمونه از خاک آبراهه های مناطق دگرسانی جنوب روستای پول از توابع شهرستان نور (مازندران) جمع آوری گردید و پس از آماده سازی توسط روش ICP آنالیز شد. سپس این داده های ژئوشیمی در پایگاه داده ها، توسط نرم افزارهایی چون Surfer SPSS و AutoCad تحلیل آماری شد. همچنین به همراه رسم گراف های پراکندگی عناصر، بین برخی عناصر خاص بر اساس پارامترهای آماری گروه بندی صورت گرفت که به منظور تعریف زون های پرمخاطره از آن ها استفاده شد. محاسبات تک متغیره و چند متغیره زیادی از جمله؛ همبستگی خطی (linear correlation)، آنالیز خوشه ای (cluster analysis) و آنالیزهای فاکتوری (factor analysis) بر روی پایگاه داده ها انجام شد. به منظور درک هر چه بهتر روابط ژنتیکی و پراکندگی بین عناصر ضرایب همبستگی بین عناصر گوناگون محاسبه شد که در این بین بیشترین مقادیر همبستگی بین عناصر مس - کبالت و آنتیموان- جیوه مشاهده می شود. مقایسه محتوی عناصر سمی در خاک منطقه مطالعه شده با استانداردهای جهانی نشانگر غنی شدگی خطرناک از این عناصر می باشد. چند عنصر خطرناک از جمله آرسنیک، باریم، جیوه و آنتیموان در برخی نواحی غنی شدگی بسیار بالاتری از حد استاندارد را نشان می دهند. از طرف دیگر همراهی این عناصر نشانگر ژنز مشابه در مورد آنها است که وجود این رابطه ژنتیکی در منطقه با توجه به مطالعات زمین شناسی و ژئوشیمیایی به اثبات رسیده. در نتیجه با توجه به آلودگی خاک های سطحی این منطقه از لحاظ عناصر سنگین، احتمال حدوث چنین شرایطی در آب های منطقه نیز دور از ذهن نیست.

عناصر سنگین، زمین شناسی محیط زیست، مینرالیزه و آلتراسیون