مصطفی خبازی - استاد راهنما، دانشگاه واحد لارستان
بهمن زینالی - دانشجویی ارشد مهندسی عمران - GISسنجش از راه دور دانشگاه واحد لارستان

امروزه بسیاری از شهرهای جهان در معرض خطرات و آسیب های ناشی از بلایای طبیعی قرار دارد. بلکه در بسیاری از علوم و دانش های مطرح در راستای کاهش آسیب ها و تلفات ناشی از زلزله، دانش شهرسازی را می توان از جمله دانش های موثر در این زمینه دانست. تختی ساکنین و تامین اماکن و مراکز اسکان موقت در مواقع زلزله از مهم ترین اقداماتی است که باید در برنامه ریزی و مدیریت بحران شهری مورد توجه قرار گیرد. شناسایی مناطقی که بیشترین احتمال بروز حوادث و مخاطرات در آن ها وجود دارد، بخصوص در وقایعی همانند زمین لرزه بسیار حایز اهمیت است. تجربه نشان داده است که برنامه های از قبل پیش بینی شده از فرایندهای آزمایش شده برای مقابله با چنین اتفاقاتی می تواند به طور قابل ملاحظه ای در جلوگیری از تلفات جانی و کاهش خسارت به اموال و صنایع و محیط زیست موثر باشد. استفاده از سیستم های اطلاعاتی نظیر سامانه های اطلاعات مکانی GIS با تلفیق روش های تصمیم گیری چند معیار، در شناسایی نقاط بحران می تواند بسیار موثر باشد. یکی از مهم ترین دلایل آسیب دیدگی شهرها در برابر زلزله و تعداد زیاد تبعات آن به خصوص در کشور ما، عدم رعایت استانداردهای مهندسی ساختمان، وجود فرسودگی بافت ها و تراکم بالای جمعیت در نواحی آسیب پذیر است . با توجه به توانایی های GIS در ترکیب کردن داده های زمینه مطرح و نیز با توجه به امکان انجام آن لیست های پیچیده مربوط به داده های مکانی و غیره بهترین وسیله در تعیین مناطقی است که بیشترین احتمال بروز بحران در آن ها وجود دارد. لذا در این مقاله SIG ، مکانی عوامل فیزیکی موثر در میزان خسارت ناشی از زلزله برای شهر بروجن شناسایی و طبقه بندی گردید، سپس معیارها به روش تجمعی مورد ارزیابی و وزن دهی قرار گرفتم، ارایه این خدمات به صورت جامع ممکن نیست مگر اینکه سیستم های اطلاعات جغرافیایی پشتیبان مراکز مدیریت بحران باشد. بنابراین (Geographic Information system(GIS ) یا سیستم اطلاعات جغرافیایی برای جمع آوری، ذخیره سازی، تجزیه و تحلیل کلیه داده هایی که به نحوی با موقعیت جغرافیایی در ارتباط هستند از طریق تبدیل نقشه های خطی به رقومی به کمک مدیریت بحران می آید. با استفاده از GIS می توان قبل از سوانح طبیعی مختلف، نیازهای مدیریت بحران را شناسایی و خسارت وارده را به حداقل رساند. البته سوانح طبیعی را می توان در محیط GIS مدل سازی کرد و به نمایش درآمد این اطلاعات می تواند داده های قضایی و یا خصیصه باشند که به صورت نقشه ها و جداول متعددی مورد نیاز از سیستم GIS اخذ شوند.

مدیریت بحران، آسیب پذیری، زلزله، سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS ، تحلیل سلسله مراتبی، شهر بروجن، مکان یابی