مریم محمدی - استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه هنر تهران
فاطمه جم - پژوهشگر دوره دکترای معماری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران

قلمروگرایی یکی از شاخص های مهم رضایت مندی افراد، به خصوص زنان از امنیت فضا است و بر حضورپذیری آنها تاثیر شگرفی دارد. این مفهوم، در کنار تاثیر عوامل کالبدی، به عنوان حس مالکیتی که استفاده از فضای اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهد، می تواند با تقویت روحیه نظارت، ضامن برقراری حس امنیت در سطح محله باشد. به همین دلیل است که به عنوان یکی از معیارهای مورد توجه در رویکردهای نوین مرتبط با امنیت شهری در نظر گرفته شده است. بررسی و تعمق در بافت های سنتی نشان می دهد که توجه به این مفهوم در محلات سنتی، در قالب های متعددی چون تعریف حدود و ثغور آنها، طراحی سلسله مراتب فضایی و...، قلمرو نسبتا مطلوبی را برای حضور زنان در محلات فراهم می آورده است، هرچند این امر منتج از دوگانه مهم خانه/شهر و تحت تاثیر هنجارهای اجتماعی-فرهنگی، الگوی جدایی قلمروهای زن و مرد را ایجاد می نموده است؛ لیکن با تغییرات حاصل از گذشت زمان در ساختار محلات و از بین رفتن ابعاد کالبدی و محتوایی مفهوم قلمروگرایی، این بافت ها به گونه ای ناموفق عمل می کنند. لذا این پژوهش با تاکید بر قلمروگرایی به-عنوان متغیر مستقل، تاثیر آن بر احساس امنیت زنان در مقایسه با مردان (به عنوان متغیر وابسته) را در فضای محله ای مدنظر قرار داده است. روش پژوهش حاضر از نوع پیمایشی و تحلیل همبستگی است. جامعه آماری در این پژوهش را، ساکنان محله ایران واقع در منطقه 12 شهر تهران، تشکیل می دهند. نمونه ها به شیوه تصادفی خوشه ای انتخاب شده و 200 پرسشنامه در میان افراد توزیع گردیده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار اس.پی.اس.اس نشان می دهد که در میان زنان و مردان، تفاوت قابل ملاحظه ای در میزان احساس امنیت بر اساس ابعاد کالبدی و محتوایی مولقه قلمروگرایی وجود دارد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که با توجه به تغییرات ایجاد شده در ساختار سلسله مراتبی محلات در مقایسه با گذشته، زنان نسبت به مردان حس مالکیت و قلمروگرایی کمتری دارند.

امنیت، قلمروگرایی، زنان، محلات سنتی