مهدی اکبری - استادیار موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی
حسین دهقانی سانیج - استادیار موسسه حقیقات فنی و مهندسی کشاورزی

محدودیت منابع آب و استفاده نامطلوب و غیر اقتصادی از آن عامل اصلی محدود کننده توسعه کشاورزی و افزایش تولیدات غذایی در ایران است. استفاده موثر از آب در بخش کشاورزی اصلی ترین راه بهبود مدیریت آب و کاهش مصرف آن خواهد بود. موضوعات مختلفی در استفاده مطلوب و بهینه از منابع آب مورد بحث است، که می توان به وسیله مدیریت آب در شبکه های آبیاری افزایش کارایی مصرف آب و سودمندی اقتصادی آب اشاره کرد. جهت افزایش کارایی مصرف آب و بهبود مدیریت آبیاری در اراضی کشاورزی، به برآورد صحیح و به هنگام نیاز آبی گیاهان، سطح زیر کشت، الگوی کشت، رطوبت خاک، زمان آبیاری و ... نیاز می باشد که تهیه آنها به کمک سنجش از دور قابل انجام است. در پژوهش حاضر مدیریت آبیاری شبکه های حوضه زاینده رود با استفاده از اطلاعات ماهواره ای، شاخص های تنش آبی و سودنمندی آب مورد بررسی قرار گرفت. برای به دست آوردن داده های مورد نیاز تحقیق حاضر از اطلاعات یک سری زمانی ماهواره NOAA-14/AVHRR استفاده گردید و سپس با پردازش داده های مذکور در طول دوره رشد، سطح زیر کشت، تراکم کشت، میزان آب مصرفی (تبخیر - تعرق واقعی)، رطوبت خاک، میزان تنش گیاهی و کمبود آب مورد نیاز شبکه های مختلف حوضه زاینده رود محاسبه شد. به منظور برآورد میزان آب مصرفی با بهره گیری از الگوریتم بیلان انرژی در سطح زمین، اجزای بیلان انرژی تعیین و تبخیر - تعرق واقعی و پتانسیل محاسبه گردید و به ترتیب به عنوان آب مصرفی و آب مورد نیاز آبیاری مورد استفاده قرار گرفت. نتایج محاسبات سطح زیر کشت و تراکم کشت با استفاده از شاخص های گیاهی نشان داد که تراکم کشت در شبکه های مختلف حوضه زاینده رود متفاوت و بین 4% در شبکه آبیاری مهیار و 81% در شبکه آبیاری سمت راست نکوآباد متغیر است. متوسط تراکم کشت در شبکه های اصلی نکوآباد و آبشار حدود 75% بود. نتایج نحاسبه تبخیر - تعرق واقعی و تبخیر و تعرق پتانسیل حاکی از آن است که میزان آب مصرفی در شبکه های مختلف نیز بین 710 میلیمتر در هکتار در شبکه آبیاری مهیار تا 1475 میایمتر در هکتار در شبکه آبیاری سمت راست نکوآباد متغیر است. بررسی نتایج میزان آب مصرفی و آب مورد نیاز آبیاری در شبکه های آبیاری مبین آن است که بین 43 تا 80 درصد آب مورد نیاز شبکه ها تامین شده و کلیه شبکه های آبیاری حوضه زاینده رود با تنش آبی مواجه بوده و میزان تنش آبی بین 20 تا 75 درصد در شبکه های مختلف متفاوت است.

سنجش از دور، مدیریت آبیاتری، نیاز آبی، سطح زیر کشت، تبخیر - تعرق، اصفهان