جواد حیران نیا - کارشناس ارشد روابط بین الملل از دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشگر مسایل خا

هدف نوشتار حاضر بررسی نقش دین در شکل گیری و عملکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. از اینرو یافتن ریشه های فکری، نظری و رفتاری سیاست خارجی ایران از متون دینی که مبنای دوستی، خصومت، سیاستهای همکاری جویانه و حتی الگوهای تعارض در برخورد با گروهها و واحدهای سیاس ی قرار گرفته اند از اولویت خاصی برخوردار است. در این نوشتار، به نقش افراد در سیاست خارجی، برای تحلیل سیاست خارجی توجه شده است. زیرا به نظر ما مبنای فکری و نظری سیاست خارجی ایران (قانون اساسی)، تحت تأثیر اندیشه های امام خمینی تنظیم گردیده است و برای درک این تغییرات ضرورت پرداختن به مبانی اندیشگی ایشان اجتناب ناپذیر بوده است. تبلور بحثهای سیاسی متون دینی در ق انون اساسی جمهوری اسلامی ایران از طریق رهبران در شکل گیری سیاست خارجی ایران نقش داشته است و تجلی این اندیشه ها در دستگاه سیاستگذاری خارجی با منطق خاص خود که با عمده روندهای جاری بین المللی مطابقت محدودی داشته، مدیریت سیاست خارجی را که مبتنی بر منافع ملی است، دچار موانع و چالش اساسی نموده است. اساساً خاستگاه نظری متون دینی براساس دین (و نه ملیت ) مبتنی است و با نظام بین الملل در تعارض است. در متون دینی، حفظ اسلام و دین بر همه چیز اولویت دارد و نوع نگاه این متون به نظام تصمیم گیری، ساختار نظام بین الملل و متغیرهای موجود در روابط بین الملل از تعاریف خاص خودش برخوردار است. بر این اساس درصدد هستیم که نشان دهیم، متون دینی به عنوان اصلی ترین منبع، نوع نگاه مجریان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که سیاست خارجی در قالب آن بیان شده است، بر این اساس تدوین گردیده است؛ چنانچه به موازات تغییرات بنیادین در چارچوب قانون اساسی، سیاست خارجی نیز دستخوش تحولات عمیقی گردیده است.