محمد گل محمدی - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سراب، گروه معماری، سراب، ایران، هیات علمی تمام وقت واحد سراب

منظور از حواس، حواس پنجگانه یعنی بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه می باشد. حواس پنجگانه عامل و ارتباط دهنده قوه ادراک با محیط اند و درک نسبتا کاملی را برای ما بوجود می آورند. نقش معماری حواس و بکارگیری حواس انسانی در یک اثر معماری به عنوان عاملی مهم در جهت سازماندهی و افزایش مطلوبیت فضاهای زیستی انسان از اهداف اصلی این مقاله می باشد. فضای معماری که به عنوان جوهره ی اصلی معماری شناخته می شود در پاسخی به فعالیت هایی که تابع نیازهای انسان است ایجاد می گردد. انسان به عنوان مخاطب اصلی آثار معماری باید بتواند فضا را به نحو مطلوب ادراک نماید. ادراک انسان از محیط، بواسطه کانال های ارتباطی سیستم ادراکی انسان که همان حواس انسانی است صورت می گیرد، لذا لازم است که در یک اثر معماری، حواس جهت ادراک مطلوب محیط بکار گرفته شوند. لیکن این امر در معماری معاصر نادیده گرفته شده است به گونه ای که علل ایجاد بحران غریبگی فضاهای معماری معاصر را، می توان در آسیب شناسی سستم ادراکی انسان جستجو کرد. طراحی و سازماندهی فضاهای معماری معاصر برای انسان به عنوان یک مخاطب تک حسی و بصر محور انجام پذیرفته است و سایر حواس انسانی سرکوب گردیده اند که نتیجه ای آن ادراک محیط به صورت نامطلوب است. معماری حواس، بکارگیری تمامی حواس انسانی، در فضاهای زیستس است که به ادراک مطلوب تر فضا می انجامد. هدف از معماری برانگیختن احساسات، بویژه احساسات شورانگیز و معنوی است. معماری در قلب ساخت و خلق بناهایی جهت عملکرد مختلف و رفه نایزهایی چون زیست، امنیت، آسایش و نیزهای بیشمار دیگر انسان نمود می یابد. شباهتهای ناگزیر در ساخت و سازهای جوامع گوناگون طی هزاره ها و بر حسب نیازهای مشترک، الگوهای نسبتا مشابهی به وجود آورده است و درک و فهم انسان از این فرایند، وابستگی تام به ابزار درک وی از فضا دارد. درک و دریافت هر کس از فضا تابع مراحل خاصی است که با دریافت اندام های حسی از محیط شروع می شود و به ادراک خاتمه می یابد و بسته به نحوه برخورد او با فضا و میزان استفاده از حواس برای درک آن است. محدوده تشخیص اندام های حسی و تواناییهای فردی و عوامل دیگری نیز نقش مهم و تعیین کننده ی در این احساس و ادراک بازی می کنند. همچنین بنا بر شرایط ویژه بعضی حواس مهمتر از حواس دیگر هستند. از جمله این شرایط، معلولیت افراد در یک حس یا حضور در فرهنگهای متفاوت است. هدف در این پژ<هش بررسی حواس انسان و نقش این حواس در درک و ارتباط با محیط است.

حواس پنچ گانه، ادارک، فضا، محیط، معماری