صدیقه ذبیح زاده

مقاله ی حاضر درصدد بررسی تطبیقی دیوارنگاره های کاخ چهل ستون در بطن تاریخ و اندیشه ی صفوی است. دیوارنگاره های چهل ستون اصفهان نمونه ای از بهترین تزیینات وابسته به معماری در ایران است. این دیوارنگاره ها بیانگر رویدادهای تاریخی دوران صفویه و پس از آن به شمار می رود که در کنار مضامین مرسوم ادبی و نقوش گیاهی و تجریدی با تکنیک تمپرا و رنگ روغن بر روی دیوارهای گچی به سبک مکتب اصفهان و به شیوه نقاش شهر صفوی، رضا عباسی نقش شده است. به غیر از تصویرهای میانی تالار اصلی که دارای امضای نقاش معروف دوران قاجار، صادق الوعد است، کلیه نگاره های کاخ فاقد امضا و تاریخ اثر بوده و با عنایت به اینکه شاخص اصلی کاخ چهل ستون، دیوارنگاره ها و نقاشی های آن است، می توان آن ها را بر اساس سبک و مضمون به چهار گروه تقسیم نمود. دسته اول صحنه های تاریخی که حکایت گر روابط بین دربار صفوی و همسایگان شرقی آن است و در تالار بارعام به تصویر کشیده شده اند. دسته ی دوم، قاب های کوچک از صحنه های جشن و شکار که در سطح بالایی از راه های کاخ قرار دارند. دسته ی سوم، صحنه هایی از جشن های شاهانه، در گلگشت با مضامین تغزلی و ادبی که در تاقچه های دو اتاق جانبی تالار اصلی به تصویر کشیده شده اند. دسته ی چهارم، بازتاب حضور بیگانگان در دربار صفوی را که می توان در نقاشی های ایوان های ستون دار جانبی بنا مشاهده کرد. نتیجه بررسی تطبیقی این دیوارنگاره ها نشان می دهد که دیوارنگاره های کاخ چهل ستون بیان گر تداوم اندیشه ی نمایش قدرت با رویکردی نو، تعامل میان نقاشی ایران و اروپا و گرایش به نوعی ریالیسم است که این آثار را به نمایه های ارزشمندی برای شناخت فرهنگ آن دوران بدل نموده است.

دیوارنگاری، کاخ چهل ستون، عصر صفوی، نقاشی ایرانی