نفیسه اسماعیلی رادور - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد هیدج
علیرضا جزءپیری - گروه معماری واحد هیدج، دانشگاه آزاد اسلامی هیدج، ایران

در سرزمین های اسلامی به طور عام و در ایران به طور خاص، مسجد یکی از فضاهای مهم معماری است که علاوه بر کارکرد مذهبی، پیوسته نقش اجتماعی و سیاسی نیز داشته و به اعتبار همین نقش، معماران و دیگر هنرمندانی که هنرشان مکمل هنر معماری است، در تمام دوره ها تلاش گسترده ای را صرف زیباسازی فضای مساجد کرده اند و به این جهت، در مساجد هر کدام از دوره های تاریخی اوج معماری و هنر آن دوره به چشم می خورد. مساجد جامع به دلیل وسعتی که دارند از نظر ابداعات و ابتکارات هنری در بین مساجد ایرانی انگشت نما هستند. در دوره اسلامی معماری آرامگاهی در ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. این در حالی است که جامعه نخستین اسلامی احداث بنای یادبود را بر محل دفن، شایسته نمی دانست و برآن بود تا حیات مادی انسان را بر جهان خاکی به سادگی پایان بخشد. پس از چندی آن سادگی پیشین از میان رفت و به تدریج بناهای یادبود بر فراز قبه بزرگان دین و خلفا شکل گرفت. در ایران به خاطر گرایش های شیعی، ساخت این نوع بناها نسبت به دیگر کشورهای اسلامی بیشتر مشهود است. غالب بناهای آرامگاهی به استناد شکل ظاهریشان که دارای قبه یا گنبد است در اشاره به مفهوم دینی و مذهبی شان امام زاده نام گرفته اند. در این مقاله تلاش شده است تا ضمن معرفی این بناها عناصر تزیینی آنها، معرفی و مورد مقایسه قرار گیرد. روش پژوهش حاضر، روش میدانی و کتابخانه است. به این ترتیب که ابتدا با مستندات تصویری تهیه شده از بنا، آرایه های تزیینی آن از حیث محتوایی و گرافیکی با نگاهی تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است، تا علاوه بر مستندنگاری و حفظ این آثار ارزشمند، گامی برای شناخت و پیوند هنر معاصر با هنرهای سنتی برداشته شود.

ورامین، زیباشناسی، تزیینات، مسجد، امامزاده