الهام آبادیان - دانشجوی کارشناس ارشد طراحی شهری
بهادر زمانی - استادیار گروه شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان
محمود قلعه نویی - استادیار گروه شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان

سازمان فضایی شهرهای سنتی ایران در روند پیدایش خود همواره تابع منطق مکانی، فرهنگی و اجتماعی بستر خود بوده لذا شهر تداومی مبتنی بر عملکرد و هویت داشته است. هدف این مقاله شناخت چکونگی این سازماندهی فضایی است که علاوه بر نمایان ساختن تاریخ، فرهنگ و ایدیولوژی های حاکم بر شهر که زمینه ساز حفظ ارزش های بافت تاریخی است، اصول و مبنایی در اختیار می گذارد که می تواند در طرح های بهسازی و معاصرسازی مورد توجه قرار گیرد. بافت تاریخی شهر نایین به زعم بسیاری از پژوهشگران یکی از بهترین نمونه های بافت های تاریخی ایران به لحاظ سازمان فضایی است که حتی امروزه هم بخشی از این بافت بکر و دست نخورده باقی مانده است. در این پژوهش برای یافتن منطق فضایی از روش چیدمان فضا بهره برده شده است. این روش بر پایه تیوری به همین نام و تکنیک های تحلیلی برای تحلیل پیکره بندی بناها و شهرها است که بوسیله هیلیر و همکاران وی در دهه هشتاد میلادی ارایه شده است و هم اکنون از مهم ترین روش های ریخت شناسی فضا به شمار می آید. بر این اساس 4 مولفه سازمان فضایی شامل مرکز، ساختار اصلی، کل های کوچکتر و قلمرو در انطباق با مولفه های مکانی و عملکردی بافت تاریخی نایین مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حکایت از آن دارد که سازمان فضایی به خصوص در مورد مولفه های مرکزیت مجاور و شبکه های پیش زمینه و پس زمینه انطباق قابل ملاحظه ای با مولفه های فوق در زمینه مرکز، ساختار و کل های کوچکتر دارد. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی است که علاوه بر استفاده از ابزار مطالعات کتابخانه ای و روشهای برداشت میدانی از روش توصیفی، تحلیلی و ارزیابی در آن استفاده شده است.

سازمان فضایی، منطق فضایی، بافت تاریخی شهر نایین