نوشین آذریان - کارشناسی ارشد، گروه بیوتکنولوژی کشاورزی دانشگاه پیام نور اصفهان
عباسعلی یداللهی - عضو هیات علمی گروه بیوتکنولوژی کشاورزی دانشگاه پیام نور اصفهان

زعفران با نام علمی Crocus sativus L یکی از گیاهان زراعی مهم است که ماهیت تریپلوییدی این گونه سبب سختی تکثیر جنسی در این گیاه شده است لذا تکثیر رویشی از طریق کورم ها تنها راه ازدیاد این گیاه است. نرخ تولید کورم های دختری در شرایط طبیعی کم می باشد و همچنین قارچ های بیماری زا و ویروس هایی که کورم ها را مورد توجه قرار می دهند می توانند بر عملکرد این گیاه در شرایط خاص تاثیر بگذارند. لذا کشت بافت می تواند در تولید انبوه کورم های آری از بیماری به طور موثری کمک نماید. پایین بودن میزان تولید کورم دختری، دسترسی به تولید انبوه زعفران را محدود می کند. کورم دختری معمولا سه تا چهار سال طول می کشد تا به رشد کامل برسد و منجر به ایجاد کورم دختری شود. به دلیل افزایش مداوم در تقاضای زعفران در سراسر جهان، گسترش سطح زیر کشت آن یکی از نیازهای مطرح می باشد، با این حال دسترسی محدود به پیاز دختری یکی از ضعف های خود برای گسترش سطح زیر کشت زعفران است. روش های دیگر شامل ریز احتیاطی زعفران است که با استفاده از القای مستقیم و غیرمستقیم ساقه پیاز مانند ( کورم) و یا بازآرایی گیاه از طریق جنین زایی سوماتیکی به دنبال تولید ریزکورم انجام می گیرد که توانایی تولید مقادیر زیادی از گیاه تکثیر شده در مدت زمانی آفتاب را فراهم می کند. با این حال، پروتکل های موجود تاکنون برای استفاده تجاری مورد استفاده نبوده است. روش دیگر تولید ترکیبات شیمیایی زعفران شامل کروسین ، پیکروکروسین ، کروستین و سافرانال می باشد که با استفاده از کشت بافت تولید می شود. ساختارهای مشابه کلاله زعفران به نام ساختارهای کلاله مانند SLS در شرایط آزمایشگاهی تولید شده است. کشت بافت مشتق از SLS طی یک ترکیب شیمیایی و ساختار فیزیکی مشابه کلاله طبیعی است با این حال عدم تولید مستمر آن در کشت بافت چالشی مهم برای بهره برداری از این فناوری در مقیاس تجاری است. کشت سلول زعفران در غلظت های پایین در ترکیبات شیمیایی کلاله را سنتز می کند. در میان مواد شیمیایی، تولید کروسین در چشم های سلولی تمرکز اصلی پژوهش ها بوده است، این ماده شیمیایی دارای خواص ضد سرطانی باشد. غلظت مناسب تنظیم کننده های رشد، محتوای محیط کشت، فلزات سنگین و سیستم کشت دو مرحله ای از دیگر دلایل بالقوه برای افزایش تولید کروسین در کشت های سلولی می باشد.

کشت سلول، ریز کورم، اندام، جنین زایی سوماتیکی، کشت بافت کلاله