میلاد خیری نسب لنگری - کارشناسی ارشد اکتشاف نفت، دانشگاه تهران
حسین محمدرضایی - شرکت نفت فلات قاره
بیتا ارباب - شرکت نفت فلات قاره
عباس بحرودی - استادیار دانشکده فنی، دانشگاه تهران

فشار منفذی در مخزن بخشی از تنش زمین را تحمل کرده و فضای بین منافذ را باز نگه میدارد. بنابراین فشار منفذی یکی از عوامل موثر بر مقاومت فشاری سنگ می باشد. هنگامی که تخلیه از مخزن صورت می گیررد فشار منفذی کاهش یافته و به دنبال آن تنش موثر افزایش مییابد. تغییر تنش موثر میتواند باعث ایجاد تغییرشکل هایی به صورت الاستیک و غیر الاستیک در مجموعه مخزن پوش سنگ شود. یکی از این تغییرشکل ها فعال شدن گسل های فعال موجود در منطقه میباشد. بسته به نوع رژیم گسلش موجود (نرمال، امتداد لغز و معکوس) در صورتی که مقدار مسیر تنش در طول تولید از مقدار بحرانی متناظر با آن بیشتر شود گسلهای بحرانی موجود در منطقه شروع به لغزش مینمایند. تغییرشکل دیگری کهدر اثر تولید از مخزن در نتیجه کاهش فشار منفذی و افزایش تنش موثر صورت میگیرد تراکم می باشد که شامل تراکم عادی و غیر عادی است. تراکم عادی زمانی اتفاق میافتد که سنگ به صورت اسست و رفتار کند که در این حالت افرزایش تنش موثر سبب کوچک شدن منافذ میشود. در تراکم غیر عادی افزایش تنش موثر نسبت به حالت عادی میتواند تاحدی افزایش یابد که تخلخل و تراوایی مخزن به شدت کاهش یابد در این حالت سنگ رفتار غیر الاستیک از خود نشان داده که با جابه جایی و برش دانه ها همراه است این پدیده را فروریزش منافذ می نامند. در این مقاله ضمن بررسی تغییر تنش موثردر نتیجه تولید دلایل رخداد هر یک از تغیرشکل های ذکرشده و روش های جلوگیری از وقوع این رخدادها بررسی میشود.

تخلیه مخازن هیدروکربوری، تغییرشکل الاستیک، تغییرشکل غیر الاستیک، تنش موثر