محمد کارآموز - استاد دانشکده مهندسی عمران پردیس دانشکده های فنی دانشگاه تهران
سارا نظیف - کاندیدای دریافت درجه دکترا دانشکده مهندسی عمران پردیس دانشکده های ف

تربیت مهندسان آگاه به چالش های امروز، فرصت های آینده و دانش روز نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع مختلف ایفا میکند. ساختار فعلی آموزش مهندسی سعی دارد تا هرچه بیشتر اطلاعات مهندسان در زمینه های تخصصی مربوطه افزایش یابد و متاسفانه جوانب فعالیت های آنها که عمدتاً محیط زیست را تحت تاثیر قرار می دهد، مورد غفلت قرار گرفته است. این ساختار فکری که معمولاً از آن با عنوان رویکرد نیوتنی (مکانیسمی) یاد می شود، تفکری عمودی مبتنی بر فرآیندهای پشت سرهم و خطی است که در آن برنامه های آموزشی مهندسان در جهت استفاده هرچه بیشتر از امکانات طبیعی موجود در محیط اطراف خود و در جهت کنترل طبیعت تدوین شده اند. با گذشت زمان و آشکار شدن اثرات نامطلوب این نگرش مهندسی بر وضعیت محیط زیست و همچنین مشاهده علائم عدم تعادل در سیستم های مهندسی که عملاً کاربری آنها را در طول زمان با مشکل مواجه میساخت، لزوم تغییر نگرش در توسعه دانش مهندسی و توجه بیشتر به محی طزیست آشکار گردید. براین مبنا رویکرد فکری هالیستیک (اکولوژیکی) که تفکری افقی مبتنی بر فرآیندهای موازی و غیرخطی است، در آموزش مهندسی مطرح شده است. در این رویکرد در کنار توسعه دانش مهندسان در زمینه های تخصصی سعی می گردد تا آنها را با اندرکنش های فرآیندها و طرح های مهندسی با محیط زیست آشنا نمود. به این ترتیب می توان از امکانات موجود بیشترین استفاده را نموده و در کنار آن اثرات نامطلوب فعالیتهای مهندسی را به حداقل مقدار ممکن کاهش داد. در این مقاله روند تغییر رویکرد فکری در آموزش مهندسی و اثرات آن بر توسعه سیستمهای مهندسی و محیط زیست و چشم انداز تکاملی آن تشریح میگردد.

آموزش مهندسی، محیط زیست، رویکرد هالیستیک (اکولوژیکی)، رویکرد نیوتنی