جواد قیاسوند - دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب
حسین سلطان زاده - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، گروه معماری، تهران، ایران

با توجه به اهمیت موضوع بناهای آرامگاهی (مذهبی و غیرمذهبی) و همچنین شناخت دقیق مراحل تکوین و شکل گیری آنها، مطالعه و بررسی بناهای آرامگاهی استان همدان که تاریخ ساخت آنها در محدوده ی زمانی قرون پنجم و ششم هجری (سلجوقی) تا دوره ی قاجار قرار می گیرند، می تواند اطلاعات ارزشمندی را جهت شناخت و چگونگی تحول آن ها ارایه دهد. از سوی دیگر با توجه به اینکه بررسی ها و پژوهش های مختصر و ناکافی که در پیرامون اینگونه اثار معماری انجام گرفته، اغلب جنبه ی توصیفی داشته و کمتر به نکات تحلیلی و سیر تحول تاریخی- مذهبی و معماری آنها پرداخته شده است، نگارنده را به بررسی و تحقیق پیرامون اهداف مذکور رهنمون ساخت. مطالعه و بررسی آرامگاه ها به خوبی می تواند نتایج ارزشمندی رادر زمینه ی چگونگی ایجاد این دسته از ساختمان ها اعم از موقعیت مکانی در بافت شهری، وضعیت طراحی بنا، فضاسازی، تزیینات وابسته به معماری، مشخصات بانیان وواقفین هر آرامگاه و تغییر و تحولات انجام شده در ارامگاه سازی در مقایسه با دوره اهی قبل و همچنین شناسایی هویت و کیستی فرد یا افراد مدفون در این آرامگاه ها (مزارشناسی) در اختیار گذارده و در این راستا در پی پاسخ به پرسش هایی است که به آن ها پرداخته خواهد شد. پرسش اول این که: شرایط تاریخی و مذهبی ایجاد و شکل گیری بناهای آرامگاهی در منطقه ی همدان چه بوده است پرسش دوم این که موقعیت مکانی بناها در بافت شهری همدان به چه صورت شکل گرفته است پرسش سوم این است که با بررسی وجوه اشتراک و افتراق در این ارامگاه ها چه تاثیری از گذشته پذیرفته و در زمان خود و پس از آن چه تاثیراتی بر جای گذاشته است پرسش چهارم این که مشخصات اصلی معماری و تزیینات وابسته به معماری بناهای آرامگاهی همدان کدامند بررسی ها نشان می دهد این بناها توسط صاحبان مکنت و منصب سیاسی و اداری و به خاطر علایق و گرایش های مذهبی و یا علاقه به شخص صاحب آرامگاه ساخته شده است. به این نکته باید توجه جدی شود که همدان از مراکز مهم و جایگاه عارفان بزرگ دینی بوده که از آن جمله می توان به عین القضاه، باباطاهر، پیرخضر و ... اشاره نمود که تاثیر چشمگیری در ایجاد این بناها داشته اند.

همدان، بناهای آرامگاهی، معماری اسلامی، ویژگی های معماری