داود نیک نژاد - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی

یکی از روش های نسبتا جدید برای اندازه گیری رطوبت خاک استفاده از روش انعکاس سنج تاخیر زمانی با دستگاه TDR هست. از مزایای این روش سریع بودن، دقت بالا، تکرارپذیری و بی خطر بودن آن است که رطوبت خاک را می توان از حد نقطه پژمردگی تا رطوبت اشباع اندازه گیری نمود. در بعضی موارد شرایط محیطی از جمله تغییرات دما و شرایط غیرمتعارف خاک از جمله ماده آلی، شوری و تراکم بالا در خاک باعث ایجاد خطا در دستگاه TDR شده و رطوبت را کمتر یا بیشتر از مقدار واقعی نشان می دهد. بنابراین برای رسیدن به مقدار واقعی رطوبت، دستگاه مذکور با توجه به حسگر رطوبتی مورد استفاده بایستی واسنجی شود. در این پژوهش سه نوع خاک با بافت های سنگین، متوسط و سبک مورد مطالعه قرار گرفت و رطوبت آنها از حد اشباع تا هوا خشک در مدت 250 روز بطور هم زمان با روش وزنی و روش TDR به تعداد 53 با در سه تکرار اندازه گیری شدند. دستگاه TDR مورد استفاده از نوع Trase مدل 6050X1 و حسگر رطوبتی دارای مدل 6005L ساخت شرکت Soil Moisture بود. نتایج نشان داد که با سنگین شدن بافت خاک و وجود ماده آلی، رطوبت اندازه گیری شده با روش TDR از مقدار واقعی کمتر و دربافت های سبک و متوسط این مسیله برعکس است و کمترین خطا مربوط به خاک لومی با بافت متوسط بود. علت کمتر بودن رطوبت در بافت سنگین وجود آب پیوندی است که قطبیت خود را از دست داده و ثابت دی الکتریک آن کاهش می یابد. به همین علت با توجه به داده های بدست آمده از روش وزنی و روش TDR، معادلات یا مدل های واسنجی برای هرکدام از خاک ها استخراج گردید. در این معادلات که رطوبت واقعی تابعی از رطوبت اندازه گیری شده به روش TDR هست می توان بلافاصله رطوبت اندازه گیری شده با دستگاه TDR را به رطوبت واقعی تبدیل نمود.

رطوبت، بافت خاک، ثابت دی الکتریک، دستگاه TDR، حسگر تدفینی