رحیم ناصری - دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام
محمدجواد رحیمی - مدرس گروه علمی کشاورزی، دانشگاه پیام نور تهران، ایران
سیدعطاءاله سیادت - استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی رامین، ایران
امیر میرزایی - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام، ایران

بهمنظور مطالعه اثر آبیاری تکمیلی و تراکمهای مختلف گیاهی بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود، رقم هاشم، درایلام، آزمایشی در سال زراعی 90-1389 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سیروان بهصورت اسپیلت پلات در قالب بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در 25 آبان ماه اجرا شد. تیمار آبیاری در سه سطح شامل بدون آبیاری (دیم)، یک نوبتآبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی و یک نوبت آبیاری تکمیلی در مرحله نیامبندی بهعنوان عامل اصلی و تراکمهای مختلف گیاهی در چهار سطح (20 ،30 ،40 و 50 بوته در مترمربع) بهعنوان عامل فرعی قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمایشنشان داد تاثیر آبیاری تکمیلی بر ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد نیام در بوته، وزن هزار دانه، میزان پروتیین دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولویک معنیدار بود. بیشترین عملکرد دانه (1504 کیلوگرم در هکتار) در شرایط آبیاری درمرحله گلدهی و کمترین عملکرد دانه (612 کیلوگرم در هکتار) در تیمار دیم بهدست آمد. تراکمهای مختلف گیاهی نیز بر کلیه صفات بهجز میزان پروتیین دانه و شاخص برداشت معنیدار بود. بیشترین و کمترین عملکرد دانه بهترتیب در تراکم 50 و 20 بوته در متر مربع بهدست آمد، اگرچه بین تراکم 40 و 50 بوته در متر مربع اختلاف آماری معنیداریوجود نداشت. اثر برهمکنش آبیاری تکمیلی در تراکم گیاهی بر تعداد شاخه اصلی، تعداد نیام در بوته، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنیدار شد. بیشترین عملکرد دانه (2006 کیلوگرم در هکتار) در آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی وتراکم 50 بوته در متر مربع و کمترین عملکرد دانه (488 کیلوگرم در هکتار) در تیمار بدون آبیاری و تراکم 20 بوته در متر مربع حاصل شد. بهطور کلی نتایج این آزمایش نشاندهنده آن است که آبیاری تکمیلی بدون در نظر گرفتن مرحله کاربرد آن نسبت به عدم آبیاری عملکرد دانه نخود دیم را افزایش داد.

آبیاری تکمیلی، تراکم گیاهی، عملکرد دانه