خسرو مفاخری - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران
محمدرضا بی همتا - استاد دانشگاه تهران
علیرضا عباسی - دانشیار دانشگاه تهران

به منظور بررسی و گزینش ژنوتیپهای متحمل به تنش خشکی در لوبیا چشمبلبلی، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط نرمال (آبیاری هر 7 روز یکبار) و تنش آبی (آبیاری هر 14 روز یکبار) بهصورت جداگانه در مزرعه گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه تهران واقع در کرج در سال زراعی 1392 اجرا گردید. تنش خشکی از 50 روز پس از کاشت یا بهعبارتی از مرحله 6 برگچهای بر روی 32 ژنوتیپ لوبیا چشمبلبلی اعمال شد. ارزیابی تحمل به تنش خشکی بر روی ژنوتیپها، توسط 8 شاخص مختلف شامل، شاخص تحمل تنش، میانگین حسابی،میانگین هندسی، شاخص حساسیت به تنش، شاخص پایداری عملکرد، شاخص عملکرد، شاخص تحمل تنش و شاخص میانگین هارمونیک صورت گرفت. برای تعیین روابط بین عملکرد دانه و شاخصهای مورد بررسی، از ضرایب همبستگیاستفاده گردید و شاخصهای تحمل به تنش، میانگین حسابی، میانگین هندسی و میانگین هارمونیک که دارای همبستگی مثبت و معنیداری با عملکرد دانه در هر دو شرایط نرمال و تنش بودند، انتخاب شدند. با استفاده از روش ترسیمی بایپلات بر روی 32 ژنوتیپ لوبیای چشمبلبلی و بررسی وضعیت قرار گرفتن ژنوتیپها در بایپلات، ژنوتیپهای291 ،313 ،998 و 7 بهعنوان ژنوتیپهای متحمل به تنش خشکی با عملکرد بالا شناسایی شدند. تجزیه کلاستر برای ژنوتیپها براساس شاخصهای مورد مطالعه و عملکرد در دو شرایط نرمال و تنش خشکی انجام گرفت و ژنوتیپهای مورد مطالعه در چهار کلاستر گروهبندی شدند. نتایج این تجزیه نشان داد که، اغلب ژنوتیپهای متحمل به تنش خشکی و دارای عملکرد بالا در کلاستر دوم و بیشتر ژنوتیپهای حساس به تنش خشکی در کلاستر چهارم قرار گرفتند.

بایپلات، تجزیه کلاستر، شاخصهای تحمل به تنش خشکی، عملکرد دانه، لوبیا چشمبلبلی، همبستگی