معصومه خامه - دکتری معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
ایرج اعتصام - دکتری معماری، استاد دانشکده هنر و معماری،دانشگاه آزاد اسلامی،واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
آزاده شاهچراغی - دکتری معماری، استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

راه یابی، به معنای توانایی فرد برای رسیدن به مقاصد فضایی خود در محیط های جدید و پیچیده، به سهولت و سرعتانجام این فرایند در محیط های آشناست. خوانایی فضا و را هیابی خصوصا در مکان های عمومی مثل مراکز خرید، فرودگاه ها،ایستگاه های را هآهن، دانشگاه ها و بیمارستا نها و ... از اهمیت فراوان برخوردار است تا آنجا که امروزه وقتی از مسیلهگم کردن جهت حرکت در مکان های مختلف یاد می کنند، از احساس ناامیدی و وحشتی که همراه آن است سخن می رانند.دستیابی به این قابلیت و تقویت آن، از دهه 70 م. تاکنون، موضوع پژوهش های بسیاری در حوزه های مختلف شهرسازی،معماری، روانشناسی محیطی و ... بوده است. هدف این تحقیق یافتن عناصر و ویژگی های فضایی تسهیل کننده فرایندرا هیابی در شهرهای گذشته ایران است و یافتن پاسخی برای این پرسش که آیا مولفه های خوانایی فضایی - که امروزه درمباحث طراحی شهری مطرح اند- در ساختار شهر های گذشته ایران یافت می شوند پژوهش حاضر که از نوع بنیادی بوده ونتایج آن می تواند جنبه کاربردی پیدا کند، در سه مرحله کلی انجام شده است : نخست مطالعه اسنادی یا کتابخانه ای شاملبررسی مفهوم را هیابی و مسیریابی، دسته بندی یافته های محققین حوزه شهر و طراحی شهری در مورد عناصر شکل دهندهشهر و نیز مطالعه عناصر کالبدی تشکی لدهنده ساختار شهرهای گذشته ایران. مرحله دوم : مطالعات موردی، شامل بررسیساختار سه نمونه از شهرهای قدیمی ایران (زواره، تبریز و شیراز) و مرحله سوم تجزیه و تحلیل یافته های دو مرحله قبل وجمع بندی مطالب. نتایج نشان می دهد که خوانایی، پیوستگی فضایی و تباین و توالی فضایی مهم ترین عواملی هستند که بهتسهیل فرایند راه یابی و مسیریابی در شهرهای گذشته ایران کمک کرده و در طراحی شهرهای معاصر نیز به عنوان عواملیراهبردی مورد توجه طراحان قرار می گیرند.

راه یابی، مسیریابی، شهرهای گذشته ایران، روان شناسی محیطی