تابان قنبری - پژوهشگر دکتری معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران
حسین سلطانزاده - دانشیار معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده معماری و شهرسازی، گروه معماری، تهران
محمدرضا نصیرسلامی - استادیار معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده معماری و شهرسازی، گروه معماری، تهران

آثار هنر و معماری دوره زندیه مجموعه بی نظیری از معماری ایران تا پیش از تحولات فرهنگی دوره قاجار است که بهزعم اکثر متون موجود در مقایسه با آثار دوران قبل و بعد از خود دارای ساختاری ساده گرا و زمینه های عاریتی از هنر ومعماری باستانی (هخامنشی) و برخی تکنیک های دوره صفویه است. اما تاکنون محتوای هنر این دوره با نگاهی عمیق تربه ریشه ها و نگرش های هنر قومی ایل زند مورد مطالعه قرار نگرفته است. این تحقیق به روش تاریخی-تفسیری و باراهبرد نشانه شناسی فرهنگی، به عنوان ابزاری در تحلیل و تاویل دلالت های تصریحی و تلویحی موجود در پدیده هایفرهنگی، جهت یافتن زمینه های موثر بر دیوارنگاری و تزیینات زندی، به رمزگشایی و شناخت مفاهیم و استعاره هایمعنایی موجود در آثار این دوره پرداخته است. نتایج حاصل ضمن رمزگشایی تزیینات دوره زندیه بیانگر این مطلباست که هنر قومی واجد انگیزه های متعالی حیات و مراتبی از خلق دنیایی تجریدی (انتزاعی) است که با تلفیق روحکارکردگرا و عدم وجود هرگونه نگاه کارکردی و محافظه کارانه صرف را در محتوای هنر و معماری دوره زندیه تاییدو مشخص می کند. ساده سازی حاصل از انتزاع مفاهیم در کنار کارکردگرایی اندیشه ورزانه هنر قومی با رویکرد طبیعت گرایی و طبیعت نگاری مهم ترین ویژگی دیوارنگاری ها و تزیینات بناهای این دوره است. این ویژگی سبب ایجادتنوع گسترده و حضور قوی دیوارنگاره هایی با نقوش انتزاعی و چکیده نگاری انواع لچک-ترنج و قاب بند ی هایی با مضموننقوش طبیعت چون گیاهان و پرندگان ماهیت هنر و معماری این دوره را به خصوص در بناهای منسوب به حکومت(ارگ، دیوان خانه، عمارت هفت تنان و کلاه فرنگی) به عنوان بهترین محل برای نشر و نمود نقش مایه های نوین شکل داده است.

هنر قومی، دوره زندیه، تزیینات، نشان هشناسی فرهنگی