لادن رحیمی - دانش آموخته گروه علوم و صنایع غذایی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
بابک قنبرزاده - کارشناسی ارشد گروه علوم و صنایع غذایی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
جلال دهقان نیا - دانشیارگروه علوم و صنایع غذایی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

نرم کننده ها (پلاستی سایزرها) از جمله مواد افزودنی مورد استفاده در پلاستیک ها هستند که میتوانند بطور بالقوه طی نگهداری مواد غذایی دربسته بندیهای پلاستیکی، به مواد غذایی مهاجرت کرده و مشکلاتی را در ایمنی و کیفیت حسی مواد غذایی ایجاد کنند. استرهای فتالات ازجمله این نرم کننده ها هستند که در تولید پلی اتیلن ترفتالات (PET) بکار می روند. در این تحقیق، مهاجرت مهمترین آنها شامل دی متیل فتالات (DMP)، دی اتیل فتالات (DEP)، دی اتیل هگزیل فتالات (DEHP)، دی ایزوبوتیل فتالات (DIBP) و دی بوتیل فتالات (DBP) از پلی اتیلن ترفتالات PET به مدل غذایی آبلیمو (اسید استیک (3%w/v) بررسی گردید. مدل غذایی (سیمولانت) تهیه شده در دماهای 5، 25 و 40˚C به مدت 3 ماه در بطری های PET نگهداری شدند و در بازه های زمانی 10، 30، 60 و 90 روز، توسط روش کروماتوگرافی گازی (GC) مورد آنالیز قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با افزایش دما و زمان نگهداری، مقدار مهاجرت این مواد افزایش یافت و در تمامی دماهای نگهداری، بعد از 90 روز، مقادیر مهاجرت بیش از حد مهاجرتویژه (SML) (تعیین شده توسط استانداردکمیسیون اروپایی) بود که نشان میداد بطری PET نمی تواند بسته بندی مناسبی برای آبلیمو باشد. ضریب انتشار مهاجرت استرهای فتالات، به داخل مدل غذایی با استفاده از قانون فیک محاسبه شد. ضریب انتشار در دماهای 5، 25 و 40˚C برای DEHP به ترتیب 0/159، 0/115 و cm(2)/s؛(9-) 0/115x10 و برای DBP به ترتیب 0/084، 0/105 و cm(2)/s؛(9-) 0/138x10 به دست آمد. DIBP در دمای 5˚C مهاجرتی نشان نداد و ضریب انتشار آن در دماهای 25 و 40˚C به ترتیب 0/177 و cm(2)/s؛(9-) 0/125x10 بود. همچنین در تمامی دماها، مهاجرت DEP بعد از گذشت 90 روز تشخیص داده نشد و DMP مقادیر بسیار جزیی را نشان داد. وابستگی ضریب انتشار به دما با استفاده از قانون آرنیوس محاسبه شد و مقدار انرژی فعالسازی برای DBP, DIBP به ترتیب 2/82، 2/06 و 1/302J/molK به دست آمد.

مهاجرت، پلی اتیلن ترفتالات، استر فتالات، محلول مدل غذایی آبلیمو، ضریب انتشار، انرژی فعال سازی