حسن آب سواران - کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی

تصویب اصطلاحی و مشهور بین اصولیان امامیه این است که همواره حکم خداوند، تابع نظر مجتهد است و حتی در مواردی که بین آراء و نظرات مجتهدان، اختلاف وجود دارد، همه آن ها صواب و درست و احکام خداوند هستند که به دو نحو تصویب معتزلی و اشعری، بیان شده است. حال سوال این است که آیا اصولیان اهل سنت (عامه) قایل به این تصویب هستند برای یافتن حقیقت این امر، بعد از روشن شدن معانی تصویب، معانی رای، اجتهاد و جایگاه و موارد آن از منظر اصولیان عامه و انشعاباتی که در کلام، فقه و اصول آن ها از آغاز تا اکنون رخ داده، تبیین شده است. سپس به طور گسترده، نظر اصولیان عامه، به ویژه جصاص، غزالی و ابن العربی، مورد بررسی قرارگرفته و با توجه به اعمال عقاید اشاعره در مورد حسن و قبح افعال، توسط غزالی و ابن العربی در اصول فقهشان، روشن شد که آن ها حکم خداوند را فقط در قالب خطاب قطعی، حکم می دانند و غیر از این را نه حکم بلکه منطقه الفراغ از حکم خداوند می دانند؛ بنابراین آن ها قایل به تصویب اصطلاحی نیستند بلکه در کتاب هایشان آن را رد می کنند و قایلان بدان را بیشتر متکلمان معتزلی و اشعری معرفی می کنند. البته اصولیان عامه قایل به نوع دیگری از تصویب هستند که باطل است. به نظر می رسد برای پی بردن به ریشه های تصویب اصطلاحی می بایست در بنیادها و آموزه های کلامی عامه به جستجو و تحقیق پرداخت.

اجتھاد، اصولیان اھل سنت، تخطیه، تصویب، حکم، رای، ظن، منطقه الفراغ