سارا فرخ زاده - دانش آموخته کارشناسی ارشد اصلاح نباتات و عضو انجمن علمی پژوهشگران جوان کرمان
حسین شاهسوند حسنی - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و قطب علمی تنش های محیطی در غلات، دانشگاه شهید باهنر کرمان
قاسم محمدی نژاد - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و قطب علمی تنش های محیطی در غلات، دانشگاه شهید باهنر کرمان

به منظور بررسی اثر متقال ژنوتیپ در محیط عملکرد دانه 8 لاین اولیه و ترکیبی اولیه تریتی پایرم در مقایسه با 4 رقم گندم نان و 5 لاین امیدبخش تریتیکاله در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در هفت محیط مجزا در سه منطقه کرمان، سیرجان و نی ریز در سال های زراعی 81-80 ، 85-84 و 89-88 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب برای عملکرد دانه در هفت محیط، تفاوت های معنی داری بین محیط ها و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط را نشان داد. نتایج تجزیه پایداری نشان داد اولا در گروه بندی ژنوتیپ ها با روش ابرهارت و راسل ژنوتیپ ها بر اساس پارامترهای شیب خط رگرسیون، متوسط عملکرد دانه و نیز انحراف از خط رگرسیون، لاین ترکیبی تریتی پایرم اولیه (Ka/b)(Cr/b)-5 و لاین های امیدبخش تریتیکاله 4115، 4108 و M45 دارای سازگاری مطلوب در تمام محیط های آزمایش ها شناخته شدند. ثانیا نتایج گروه بندی ژنوتیپ ها درتجزیه خوشه ای با معیار اکووالانس و واریانس پایداری، دقیقا یکسان بود. ثالثا بر مبنای پارامترهای اکووالانس، واریانس پایداری و میانگین عملکرد، لاین ترکیبی اولیه تریتی پایرم (Ka/b)(Cr/b)-5 و دو لاین امیدبخش تریتیکاله 4108 و M45با کمترین اثر متقابل ژنوتیپ در محیط و عملکرد بالاتر از میانگین سایر ارقام و لاین ها به عنوان بهترین ژنوتیپ ها شناخته شدند. این لاین تریتی پایرم برای اولین بار به عنوان یک لاین با پتانسیل مرتعی مناسب در نواحی خشک و نیمه خشک ایران به ویژه با آب و خاک شور برای انجام آزمایش های ثبت و کنترل گواهی بذر معرفی می شود. دو لاین امیدبخش تریتیکاله نیز به عنوان ارقام اصلاح شده برای تولید دانه غلات در اراضی با فقر غذایی و حاشیه ای ایران در نواحی خشک و نیمه خشک توصیه می شوند.

پایداری، پارامترهای پایداری، تریتیپایرم اولیه، تریتی پایرم ترکیبی اولیه، تریتیکاله، گندم نان