سعیده ملکی فراهانی - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد
مینا عبدالهی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد، تهران

مطالعه عوامل تنش زا و تاثیر آنها بر گیاهان دارویی به ویژه در شرایط کشور ما بسیار حیاتی به نظر می رسد. بالنگو گیاهی است که علاوه بر مصارف دارویی، در صنعت کاربرد فراوان دارد. با توجه به احتمال وقوع تنش خشکی در طول دوره رشد این گیاه، لازم است که بررسی اثرات ناشی از تنش خشکی بر روی تغییرات عملکرد و اجزاء عملکرد و برخی پارامترهای رشدی این گیاه پرداخته شود تا پاسخ های گیاه در مقابله با تنش خشکی ارزیابی شود. لذا آزمایشی با سه عامل الگوی آبیاری، گونه گیاهی و مبدا جمع آوری بذر به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. در طول فصل رشد دو سطح آبیاری بر اساس تخلیه 40 (شاهد) و 60 درصد آب قابل استفاده خاک (تنش) بر دو گونه ی بالنگو شاملLallemantia royleana وL. iberica که بذر آنها از منطقه ارومیه و مشهد جمع آوری شده بود، اعمال شد. با افزایش تخلیه آب قابل استفاده خاک، شاخص سطح برگ و مقدار رنگیزه های فتوسنتزی کاهش معنی دار نیافت. گونه L. iberica بیشترین مقدار شاخص سطح برگ (99/2) را داشت. گونه L. royleana مقدار کلروفیل a بیشتری (0008/0 میلی گرم بر گرم وزن تر) نسبت به گونه L. iberica داشت. کاهش رطوبت قابل استفاده خاک تا حد 60 درصد بر بسیاری از صفات مربوط به اجزاء عملکرد، اثر معنی دار نداشت، اما با افزایش شدت تخلیه آب قابل استفاده خاک، تعداد فندقه در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد چرخه گل در بوته، طول گل آذین، ارتفاع بوته و تعداد شاخه جانبی کاهش یافت، اما وزن دانه در بوته و وزن هزار دانه روند افزایشی نشان دادند. عملکرد دانه از سطح 40 درصد (4/208 کیلوگرم در هکتار) به سطح 60 درصد تخلیه آب قابل استفاده خاک، (3/107 کیلوگرم در هکتار) 84/43 درصد کاهش یافت. گونه L. royleana در برابر افزایش تخلیه رطوبت خاک کاهش عملکرد دانه کمتری (40) نسبت به گونه L. iberica (100 کیلوگرم در هکتار) نشان داد. اکوتیپ مشهد بیشترین عملکرد دانه را نشان داد. همبستگی مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه و شاخص سطح برگ، غلظت کلروفیل a و وزن هزار دانه مشاهده شد. به طور کلی گونه L. royleana از منطقه مشهد بیشترین علمکرد دانه را در شرایط کمبود رطوبتی خاک تولید کرد.

آبیاری، اکوتیپ، بالنگو، رنگیزه های فتوسنتزی، شاخص سطح برگ، عملکرد دانه