مجید رفیعی شیروان - مدیریت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان
محمد رضا اصغری پور - استادیار دانشگاه زابل

تنش خشکی یکی از مهمترین مشکلات تولید گیاهان زراعی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان نظیر ایران می باشد. در این بررسی که در گلخانه دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا در آمد، پاسخ عملکرد و خصوصیات مورفولژیک 8 ژنوتیپ ماش تحت تأثیر 5 سطح خشکی (3/0-، 3-، 6-، 9- و 12- بار) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. اعمال تنش خشکی متناسب با سطوح پتانسیل خشکی که با استفاده از منحنی رطوبتی خاک اعمال شده بود، انجام شد. در این مطالعه ارتفاع گیاه، طول و تعداد شاخههای جانبی، تعداد برگ، تعداد گل و وزن غلاف درطول دوره رشد گیاه اندازه ‌گیری گردید. تمام پارامترهای ذکر شده در مراحل اولیه تنش بین ژنوتیپها تفاوت معنی داری از خود نشان دادند. با گذشت زمان اثرات خشکی بروز کرد و این پارامترها در پایان فصل رشد بین سطوح خشکی نیز تفاوت معنی دار داشتند. برتری سطح بدون تنش در طول فصل در مورد این پارامترها همواره برقرار بود. از آنجا که تعداد گل تعیین کننده تعداد دانه و در نتیجه عملکرد میباشد و از طرفی سایر پارامترهای اندازه گیری شده از مرحلۀ گلدهی به بعد تحت تأثیر محیط و شرایطی نظیر حجم کم گلدان قرار گرفتند، ‌این فاکتور به نظر میرسد پارامتر مطلوبی در ارزیابی ژنوتیپهای متحمل به شرایط تنش باشد. اکثر پارامترهای اندازه گیری شده در پایان فصل رشد نیز بین سطوح خشکی،‌ ژنوتیپها و اثرات متقابل آنها تفاوت معنی داری نشان نداد. در مورد همه‌ پارامترهای اندازه گیری شده در پایان فصل یک روند نزولی در راستای افزایش پتانسیل منفی مشاهده شد. برتری سطح بدون تنش خشکی در این پارامترها نیز مشاهده شد. با توجه به نتایج آزمایش میتوان گفت که بهترین محدوده‌ تنش خشکی برای ارزیابی ژنوتیپها برای تحمل به تنش پتانسیل 3- تا 6- بار بود. بین ژنوتیپها نیز در این مرحله تنوع زیادی مشاهده شد.

ماش، تنش خشکی، منحنی رطوبتی, خصوصیات مورفولوژیکی