مرتضی حسین زاده - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی
محسن جاهد - دانشیار گروه فلسفه دانشگاه زنجان

یکی از مباحث مهم کلامی، فلسفی و عرفانی بحث حدوث و قدم عالم است که ادله عقلی و نقلی بر حدوث زمانی از یک طرف و بر حدوث ذاتی از طرف دیگر، اقامه شده است. این نوشتار به یکی از مهمترین ادله نقلی که در منابع کلامی و فلسفی آمده است، توجه کرده و با بررسی سندی که قبل از این انجام نگرفته، و بررسی دلالی که مورد اختلاف بین متکلم، فیلسوف و عارف است، به تفسیر و فهم صحیح از روایت ر سیده ا ست. از نظر نوی سنده گرچه روایت کان الله و لم یکن معه شیء و الآن کما کان در منابع روایی وجود ندارد، اما روایت دیگری شبیه این روایت از نظر عبارت و محتوا وجود دارد که میتواند حدوث زمانی مورد ادعای متکلمین را نفی و تاییدی برای دو مساله فلسفی و عرفانی، حدوث ذاتی و وحدت وجود باشد.و

روایت کان الله، حدوث زمانی، حدوث ذاتی، وحدت وجود