حسین بهروان - استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد
علی یوسفی - دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد
المیرا عرفانیان قصاب - کارشناس ارشد پژوهشگری علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

زندگی آپارتمان نشینی در مشهد از سه الگوی رایج پیروی می کند که عبارتند از آپارتمان های ردیفی، مجتمع ها و برج ها. هدف مقاله توصیف تفاوت میزان رعایت حقوق همسایگی یا به عبارت دیگر، هنجارهای فرهنگ آپارتمان نشینی در این الگوها و تحلیل جامعه شناختی عواملی است که تفاوت مزبور را توجیه می کند. روش تحقیق پیمایشی و جامعه آماری شامل کلیه شهروندانی بود که در انواع مختلف آپارتمان در مناطق مختلف شهرداری مشهد سکونت دارند. حجم نمونه 539 نفر بود که شامل 306 نفر ساکن آپارتمان ردیفی، 181 نفر ساکن مجتمع آپارتمانی و 52 نفر ساکن برج بودند. حجم نمونه با روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب بهینه و متناسب با جمعیت آپارتمان نشین به تفکیک مناطق سیزده گانه شهرداری مشهد و تصادفی سیستماتیک انتخاب شد. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه حضوری با ساکنان جمع آوری شد. یافته ها نشان داد که میانگین (تجربی) شاخص رعایت هنجارهای فرهنگ آپارتمان نشینی و حقوق همسایگی در بازه 0-100 در شهر مشهد در کل سکونتگاه های آپارتمانی معادل 59 است که بیشترین آن در برج معادل 100 و کمترین آن در آپارتمانردیفی معادل 54 است. میانگین همه شاخص های مثبت و مرتبط با فرهنگ آپارتمان نشینی نیز کمتر از 60 است. بیشترین آن ها شاخص رضایت از زندگی آپارتمان معادل 56 و کمترین آن ها شاخص کنترل اجتماعی در محیط آپارتمان معادل 19 است. مساله عدم رعایت هنجارهای فرهنگ آپارتمان نشینی بیشتر مربوط به مجتمع ها و آپارتمان ردیفی است. نکته اساسی این است که در هر سه الگو عامل مشترک موثر بر فرهنگ آپارتمان نشینی مشارکت اجتماعی و آموزش درباره فرهنگ آپارتمان نشینی بوده است. لیکن همه عوامل آگاهی از مقررات آپارتمان نشینی، آموزش مقررات آپارتمان نشینی، مشارکت اجتماعی، کنترل اجتماعی، تعلق مکانی، و بالاخره، رضایت از زندگی آپارتمان بطور مستقیم در ارتقای فرهنگ آپارتمان نشینی موثر می باشد. از سوی دیگر، اعتماد اجتماعی و همبستگی اجتماعی به دلیل تاثیر معکوس بر فرهنگ آپارتمان نشینی دارای کارکرد مثبت در ارتقای این فرهنگ نبوده و می توان آن را از پیامدهای رشد شهرنشینی و زندگی آپارتمان نشینی دانست. محققان نتیجه گرفتند که شهرنشینی بر زندگی آپارتمان نشینی تاثیر مثبت و منفی داشته است. برج نشینی بیشترین اثر مثبت بر فرهنگ آپارتمان نشینی داشته و الگوهای ردیفی و بویژه مجتمع ها در حال گذار شهر نشینی به سبر می برد و متاثر از فرهنگ سنتی هستند.

فرهنگ آپارتمان نشینی، حقوق همسایگی، آپارتمان ردیفی، مجتمع، برج، مشهد