فهیمه عبادی نیا - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد
محمد صادقی - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی

فشردگی یا پراکندگی ساختار فضایی شهر یکی از مهم ترین عوامل پایداری شهر به شمار می آید. در این مقاله با استفاده از 3 شاخص فرم شهر یعنی تراکم، تنوع، مرکزیت تلاش شده است تا درجه فشردگی شهر به لحاظ پایداری فرم شهری مشخص شده و این میزان پایداری در سطح مناطق شهر مشهد با یکدیگر مقایسه گردد. بدین منظور از روش های خودهمبستگی فضایی (مورتن و گری) و ضرایب آنتروپی و جینی به استفاده شده است. ضرایب نشان می دهد که ناپایداری در فرم شهر مشهد به وضوح دیده می شود. نابرابری و ناهمسنگی در توزیع و تراکم جمعیت و اشتغال، پراکنش بی برنامه الگوی توسعه شهر (گری 1/2) از مشکلات ساختاری فرم شهر مشهد است. در عین حال با محاسبه مرکزیت و ضریب به دست آمده از موران (0/07- و 0/11- ) به نظر می رسد فرم شهر از حالت تک هسته مرکزی به چند هسته ای با مرکزیت ثانویه مناطق 1 و 8 و 11 تغییر می یابد؛ که این نشان دهنده پایداری تدریجی فرم شهر است اما روشن است که برای افزایش پایداری فرم شهر باید الگوی توسعه مشهد به سمت افزایش فشردگی، توزیع متعادل مشاغل و خدمات و نیز افزایش سطح برخورداری از کاربری ترکیبی حرکت کند.

فرم شهر، فشردگی، پایداری، شهر مشهد