احمد مقدمی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری
کتایون علیزاده - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد جغرافیا و برنامه ریزی شهری

تاریخچه اسکان بشر نشان داده است که پدیده شهرنشینی همواره با خطر سوانح طبیعی روبرو بوده است. در دهه اخیر بررسی صد شهر پر جمعیت جهان نشان داد که 78 درصد از این شهرها در معرض یکی از چهار سانحه طبیعی اصلی (زلزله، سونامی، آتش فشان و طوفان) و 45 درصد آن ها در معرض بیش از یکی از این سوانح قرار دارند. اگرچه از عوامل متعددی از قبیل آمادگی، پیشگیری، کاهش اثرات، مقابله (امداد و نجات) و بازسازی به عنوان عناصر اصلی مدیریت بحران نام برته شده، اما این نوشتار بیشتر بر مشخص نمودن نقش برنامه ریزی پیشگیرانه جهت کاهش خطرات و خسارات ناشی از سوانح احتمالی در نمونه مورد مطالعه متمرکز شده است. مطالعه حاضر در پی آن است تا ضمن معرفی بافت تاریخی و بیان مسایل و مشکلات کالبدی آن، راهکارهای مواجهه با چنین بحران هایی را مورد بررسی قرار دهد. در این پژوهش جهت دستیابی به ویژگی ها و خصوصیات نمونه مورد مطالعه و جمع آوری داده های مورد نیاز از روش مشاهده میدانی و اسنادی استفاده شده است. در پایان نیز جهت تجزیه و تحلیل مطالعات و استنتاج، از روش های تحلیلی و کمی (AHP) با استفاده از نرم افزار GIS کمک گرفته شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد آسیب پذیری شاخص های کالبدی در سه سطح آسیب پذیری زیاد (0/43 درصد)، آسیب پذیری متوسط (0/35 درصد) و آسیب پذیری کم (0/15 درصد ) می باشد که بیانگر درصد بالای فرسودگی می باشد. از جمله این عوامل آسیب پذیر می توان به دسترسی به معابر کمتر از 4 متر با مساحت 86.88 هکتار، قدمت ساختمان ها با 60.76 درصد، دانه بندی اندازه قطعات 0/48 درصد کمتر از 200 متر مساحت دارند اشاره نمود. دستاوردهای این پژوهش می تواند به صورت بلندمدت و در قالب ارتقاء سطح سکونت و کیفیت محیط زیست انسان ها و امنیت افراد مورد توجه نهادها و سازمان های مسیول توسعه شهر قرار گیرد.

مدیریت بحران، امنیت شهری، بافت شهری، زلزله، جاجرم