محسن طاهری - عضو هیات علمی گروه حقوق، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

امروزه مفهوم شهروندی به عنوان منزلتی اجتماعی در نگرش به جامعه مدنی تلقی میشود و شهروند به عنوان عضو یک جامعه سیاسی فردی است که دارای حقوق و وظایفی در ارتباط با این عضویت میباشد. توجه به حقوق شهروندی در هر جامعهای باعث قوام، مشروعیت و استمرار نظام سیاسی حاکم را فراهم خواهند آورد. این حقوق دارای ابعاد مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و قضایی میباشد و چگونگی کمیت و کیفیت بهرهمندی از آن در هر جامعه از شاخصههای توسعه و از مولفه-های حکمرانی خوب میباشد.امروزه در جامعه ایران اسلامی، شناسایی حقوق شهروندان در متن قانون اساسی و سایر قوانین، را باید گامی اساسی در پیشرفت و توسعه اجتماعی ارزیابی کرد. در این مقاله سعی خواهیم داشت با نگاهی آسیب شناسانه به نقد و بررسی جایگاه و حدود حقوق شهروندی در نظام حقوقی موجود بپردازیم. در این خصوص ابتدا جایگاه حقوق شهروندی را در قانون اساسی و سپس قانون احترام به آزادیهای مشروع شهروندان و دستورالعمل اجرایی بند 15 آن مورد تبیین قرار خواهیم داد. در انتها نگارنده سعی دارد به نقد و بررسی منشور حقوق شهروندی به عنوان یکی از جدیدترین مصوبات در حیطه حقوق شهروندی بپردازد. در مجموع قوانین و مصوبات موجود در زمینه حقوق شهروندی ایران، حاوی نکات مثبت و منفی زیادی است و میتوانیم آنها را گامی در جهت تثبیت ایده شهروندی در دوران معاصر به حساب آوریم؛ اما نمیتوان آنها را اقدامی جامع برای تضمین حقوق شهروندی و تشریح جزییاتی که کلیات آن در قانون اساسی بیان شده، محسوب داشت. نگارنده در هر قسمت ضمن نقد و بررسی قوانین موجود سعی کرده در انتها پیشنهاداتی را نیز ارایه کرده باشد.

نقد، حقوق شهروندی، نظام حقوقی، قانون اساسی، قانون عادی، منشور