شادی براتی - پژوهشگر دوره دکتری معماری دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی
حمیدرضا عظمتی - عضوهییت علمی و دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی

یکی از مهم ترین عوارض زیست در شهرهای امروزی، کمرنگ شدن ارتباط با طبیعت و بیگانگی نسبت به عناصر و فرایندهای طبیعی به ویژه در نسل جوان است. در عین حال کششی فطری نسبت به طبیعت و مظاهر آن با عنوان طبیعت دوستی در انسانها وجود دارد که واجد قابلیت رشد و پرورش و در عین حال افول و کاهش می باشد. تقویت حس طبیعت دوستی علاوه برپاسخگویی به یک کشش ذاتی، منجر به پرورش احساس تعلق نسبت به محیط طبیعی و انگیزش ارزش گذاری نسبت به محیط-زیست و گونه های متنوع زیستی می گردد که امری ضروری در بحران زیست محیطی امروز جهان تلقی می شود. از این رو پژوهش حاضر به چگونگی تقویت حس طبیعت دوستی در محیط های شهری می پردازد و در این روند فضاهای باز شهری را به عنوان بستری مناسب و دارای فرصت های بالقوه مدنظر قرار می دهد. ارزشمندی تجربه مستقیم و پایدار نظام های محیطی و نیز تعامل فعال با آنها در مکان های زیست هرروزه شهروندان، زمینه ساز پرداختن به چنین موضوعی در حوزه فضاهای باز شهری می گردد. بدین ترتیب فضاهای باز شهری به عنوان عرصه ای ارزنده برای ارتباط با عناصر و نظام های طبیعی توسط جوامع شهرنشین و به ویژه کودکان و نوجوانان، مطرح می شوند. این پژوهش، با اتکا به نظریه بوم شناختی ادراک در حوزه روانشناسی و مستندات پژوهشی مرتبط، در صدد اثبات تاثیر ادراک طبیعت در تقویت واکنشهای احساسی نسبت به آن، برمی آید. در ادامه با اثبات چنین فرضی، راهکارهای عملی موثر در افزایش کیفیت و کمیت ادراک مظاهر طبیعت در بستر فضاهای باز شهری را جستجو می کند. این پژوهش از شیوه تحلیل محتوای کیفی بهره برده است و از طریق تکوین استقرایی مقوله ها و به کارگیری قیاسی مقوله ها روند پژوهش پیگیری می گردد. در نهایت با اتکا به نظریات مطرح در حوزه پژوهش نتیجه گیری می شود که ادراک مستمر عناصر و فرایندهای طبیعی در بستر زیست روزمره ساکنان شهرها منجر به تقویت حس فطری طبیعت دوستی و در پی آن افزایش ارزش گذاری به محیط زیست می گردد. از این رو به چندین رویکرد نوین در حوزه طراحی فضاهای باز شهری شامل رویکرد خلق تجربه از نظام های طبیعی، رویکرد کشاورزی شهری و رویکرد ادراک طبیعت در منظر هرروزی و هرمکانی، اشاره خواهد گردید که ساز و کارهایی در جهت تقویت حس طبیعت دوستی در جامعه شهرنشین را تبیین می نمایند.

طبیعت دوستی، فضای باز شهری، نظریه بوم شناختی ادراک، خلق تجربه، کشاورزی شهری، منظر هرروزی و هرمکانی