فرزاد فیضی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته باستان شناسی دانشگاه محققق اردبیلی

سرزمین پهناور آذربایجان یکی از خاستگاههای تمدن ایرانی می باشد که در گذر تاریخ سهم ارزنده ای در شکوفایی فرهنگی آن داشته است. سلاجقه تهاجم خود را از شرق و خراسان آغاز نمودند و آذربایجان که در غربی ترین نقاط ایران قرار داشت، دیرتر از سایر نقاط با حاکمیت سلجوقی آشنا و از آن متاثر گردید. هنر معماری در این دوره به شکوفایی و بالندگی رسید و در واقع پیش زمینه ای برای عصر شکوفایی معماری و شهرسازی آذربایجان در قرون هفتم و هشتم هجری (دوره ایلخانی) شد. درست است که در دوره ایلخانان مغول سبک ها و شیوه های معماری خاصی در آذربایجان متداول بوده است اما می توان گفت ، همه ی این اتفاقات در یک بستر جغرافیایی رخ داده و در کنار نوآوری ها و تمایزات، همانندی های زیادی هم در معماری اسلامی این دو دوره وجود دارد. بسیاری از سبک ها و روش های معماری آذربایجان در دوره سلجوقی در دوران ایلخانی و تیموری نیز ادامه یافت و پیشرفت های معماری بوجود آمده نه تنها به آذربایجان و دوران ایلخانی محمدود نماند؛ بلکه به ترکستان و خراسان عهد تیموریان و مصر دوره ممالیک نیز گسترش یافت.در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی و مقایسه ای و ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی به بررسی و تحلیل تفاوت ها و تشابهات معماری اسلامی آذربایجان (ایران) در دو دوره سلجوقی و ایلخانی پرداخته شده است و در پایان پژوهش ویژگی ها و اسلوب های معماری منطقه مزبوردر این دوران و همچنین تفاوت ها و همانندی های آن مشخص شد.

آذربایجان، دوره سلجوقی، دوره ایلخانی، تفاوت ها و تشابهات