شهلا حسنی کلهری - دکتری مردم شناسی، مدرس دانشگاه فنی و حرفه ای، دانشکده فنی و حرفه ای دکتر شریعتی تهران

مقوله عقل در سروده های سنایی از جلوه های متفاوتی برخوردار است. گاهی عقل مورد ستایش قرارمی گیرد و پیروی از آن شایسته و لازم دانسته می شود و زمانی آن را مورد نکوهش قرار می دهد وبشدت انسان را از اتکا به عقل و استدلال های عقلی بر حذر می دارد. عقلی که تابع شرع و در فرمانحق است ستوده است و مایه نیکی است. عقل ذوقی (عقل کل) با عشق نسبت دارد مورد ستایش سناییاست و عقل خود مختار و متکی به خود عقیله است. از دیدگاه سنایی عقل دارای مراتبی است:1- عقل کلی که متصل به عقل کل است. 2- عقل مکار و حیله گر. 3- عقل فلسفی و چون وچرا گر وادعا کننده استقلال. به نظر سنایی عقلی مورد ستایش است که از عقل کل سرچشمه گرفته باشد وهدایتگر آدمی و رهنمای به سوی حق است. عقل مکار و عقل فلسفی راهی به سوی شناخت حقندارد. نگارنده با بررسی اشعار حدیقه سنایی سعی کرده است این مدعا را اثبات نماید.

سنایی، عقل، شرع، حدیقه