سارا سنجانی - دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد ،
سید محمد باقر حسینی - استادیار دانشکده علوم زراعی و دامی دانشگاه تهران
محمدرضا چایی چی - دانشیار دانشکده علوم زراعی و دامی دانشگاه تهران
شهرام رضوان بیدختی - عضوهییت علمی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دامغان، گروه زراعت، دامغان

به منظور بررسی عملکرد و اجزای عملکرد سورگوم (Sorghum bicolor L.) و لوبیا چشم بلبلی (Vigna unguiculata L.) در کشت مخلوط افزایشی در شرایط کم آبیاری، آزمایشی در مزرعه آموزشی- پژوهشی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در دولت آباد کرج به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. سطوح مختلف آبیاری در کرت های اصلی در چهار سطح: 1IR: آبیاری کامل (شاهد)، 2IR: تنش ملایم در دو مرحله رویشی و زایشی، 3IR: تنش ملایم در مرحله رویشی و شدید در مرحله زایشی، 4IR: تنش شدید در مرحله رویشی و ملایم در مرحله زایشی و الگوی کشت در کرت های فرعی در پنج سطح: 1S: کشت خالص سورگوم با وجین کامل، 2S: سورگوم + 15% لوبیا چشم بلبلی، 3S: سورگوم + 30% لوبیا چشم بلبلی، 4S: سورگوم + 45% لوبیا چشم بلبلی، 5S: کشت خالص سورگوم بدون وجین علف های هرز در نظر گرفته شدند. بیشترین عملکرد سورگوم بعد از شاهد در شرایط تنش ملایم در مرحله رویشی و زایشی (2IR) بدست آمد. در بین الگوهای کشت، پس از تیمار سورگوم خالص با وجین، تیمار سورگوم + 45% لوبیا چشم بلبلی بیشترین عملکرد را داشت و اعمال همین تیمار در شرایط تنش ملایم (2IR) کمترین صدمه را بر میزان عملکرد وارد نمود. بیشترین عملکرد دانه لوبیا چشم بلبلی از تیمار 4S بدست آمد. بیشترین عملکرد کل سورگوم (عملکرد معادل) از تیمار سورگوم + 45% لوبیا چشم بلبلی بدست آمد. با توجه به نتایج بدست آمده می توان نتیجه گرفت که کشت مخلوط افزایشی سورگوم و لوبیا چشم بلبلی تولید کل را در واحد سطح افزایش می دهد. در این آزمایش می توان تیمار سورگوم + 45% لوبیا چشم بلبلی را به عنوان بهترین ترکیب کشت به منظور استفاده بهتر از منابع و عملکرد بیشتر توصیه نمود. با توجه به کمبود آب در کشور، وسعت مناطق خشک و نیمه خشک در ایران و کاهش نسبی قابل قبول عملکرد دانه در قبال صرفه جویی موثر آب در تیمار تنش ملایم 2IR، می توان این نظام آبیاری را به عنوان بهترین روش کم آبیاری برای تولید دانه در کشت مخلوط افزایشی سورگوم و لوبیا چشم بلبلی معرفی کرد.

تنش رطوبتی، کشت مخلوط، علف هرز، عملکرد معادل