علیرضا کوچکی - استاد گروه ز راعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
لیلا تبریزی - استادیار گروه مهندسی علوم باغبانی و فضای سبز، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
مسعود کیخاآخر - دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم و تکنولوژی بذر، گروه زراعت، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
عقیل روحی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه ز راعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

به منظور مطالعه ویژگی های کمی و کیفی بذور گیاهان دارویی سیاهدانه (Nigella sativa L.)، اسفرزه (Plantago ovata Forsk.) و رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) تحت شرایط کاربرد نهاده های آلی، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار کودی شامل کود گاوی، کمپوست زباله شهری، کمپوست بقایای قارچ و تیمار شاهد (عدم کاربرد کود) در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد طی دو سال زراعی 89-1388 و 90-1389 برای سه گونه گیاه دارویی نامبرده اجرا شد و سپس خصوصیات کیفی جوانه زنی بذور حاصل از تیمار های مذکور به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار در آزمایشگاه بذر پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران ارزیابی شدند. عملکرد بیولوژیک و بذر، وزن هزاردانه، شاخص برداشت و برخی شاخص های کیفی بذر شامل طول، عرض و قطر، درصد و سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، طول و وزن خشک گیاهچه سه گیاه دارویی اسفرزه، سیاهدانه و رازیانه مورد مطالعه قرار گرفتند. براساس نتایج موجود، تیمار های مورد بررسی در مزرعه به طور معنی داری سبب افزایش عملکرد بذر و بیولوژیک هر سه گیاه شدند به طوری که در هر دو سال، کمپوست بقایای قارچ بیشترین تاثیر را بر افزایش این صفات نسبت به تیمار شاهد داشت. نهاده های کودی بر شاخص برداشت اسفرزه و سیاهدانه در طی دو سال تاثیرگذار نبودند، در حالی که بر شاخص برداشت گیاه رازیانه تاثیر معنی دار داشتند. استفاده از کمپوست بقایای قارچ در سال اول و کمپوست زباله شهری در سال دوم به ترتیب وزن هزاردانه اسفرزه و سیاهدانه را تحت تاثیر قرار دادند. همچنین، تیمار های کودی میزان درصد و سرعت جوانه زنی، طول و وزن خشک گیاهچه و بنیه بذر را در هر سه گیاه نسبت به تیمار شاهد افزایش دادند و بیشترین مقدار این صفات در تیمار کود دامی مشاهده شد. استفاده از کمپوست بقایای قارچ منجر به حصول بیشترین میانگین طول بذر در گونه های مورد مطالعه شد. بذور رازیانه با کاربرد کمپوست بقایای قارچ بیشترین طول بذر را در بین گونه ها و تیمار های کودی مورد استفاده نشان دادند.

بنیه بذر، سرعت جوانه زنی، شاخص برداشت، کمپوست، کود دامی