بهیه جعفری بیبالان - کارشناس موسسه تحقیقات آب
مجید منتصری - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه

رودخانهها یکی از منابع اصلی تأمین آب جهت مصارف مختلف شهری، کشاورزی، صنعتی و تجاری و ... میباشند. از آنجایی که الگوی زمانی جریان رودخانه همواره بر الگوی زمانی مصارف منطبق نیست لازم است که به نحوی جریان را در مواقع پر آبی کنترل نمود و از آن برای موقع کمآبی استفاده نمود. سیستمهای مخازن سدها برای تنظیم و کنترل دبی رودخانه مورد استفاده قرار میگیرند تا آب مورد نیاز در زمان و مکان را در دسترس قرار دهند. لذا طراحی مخزن از نظر حجم ذخیره مورد نیاز از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد. در طراحیهای فعلی میزان تأمین ثابت در نظر گرفته میشود که این امر انعطاف عملکرد مخزن را کاهش میدهد. لذا میتوان جهت طراحی میزان تأمین مختلفی را اعمال نمود. پس از محاسبه حجم و شاخصهای عملکرد مخزن نظیر ایمنی Reliability) انعطاف پذیری Resiliency) و آسیب پذیری Vulnerability) میزان تأمین بهینه را مشخص نمود. بدیهی است در چنین حالتی از منابع آبی موجود حداکثر استفاده صورت خواهد گرفت. در این مقاله سه سد به عنوان نمونه مورد نظر قرار گرفته است که در مورد هر یک ابتدا ۱۰۰۰ دوره جریان مصنوعی تولید شده و سپس این مقادیر در طراحی مخزن برای ۸ سطح ایمنی ( ۱۰۰ % تا ۹۰ %) و ۷ سطح تأمین از ۸۰ % تا ۲۰ % متوسط آورد رودخانه)، مورد استفاده قرار گرفته است و سپس با استفاده از روابط موجود، هر یک از شاخصهای عملکرد محاسبه شده و با استفاده از رسم نمودارهای مورد نیاز، میزان تأمین بهینه مشخص شده است.

مخزن، ایمنی، انعطاف پذیری، آسیب پذیری، میزان تأمین